We kennen allemaal de Eiffeltoren, het symbool van de Franse hoofdstad Parijs. De Eiffeltoren werd gebouwd ter ere van de Wereldtentoonstelling in het jaar 1889. Hij kreeg zijn naam van de Franse architect en constructeur Alexandre Gustave Eiffel, die in 1832 werd geboren in Dijon en in 1923 in Parijs overleed. Eiffel werd wereldberoemd door de toren, maar toch is de Eiffeltoren zeker niet het enige bouwwerk dat hij ons heeft nagelaten. Gustave Eiffel was een Fransman. Zijn Duits klinkende achternaam had hij te danken aan zijn voorvaderen, die uit Duitsland kwamen. Oorspronkelijk heetten zij Bönickhausen, maar toen bleek dat de Fransen dat niet konden uitspreken, namen zij de naam Eiffel aan, die verwees naar de streek van hun herkomst, Eifel.
De Eiffeltoren
Het ontwerp van de Eiffeltoren is eigenlijk niet van Eiffel zelf, maar werd vooral gemaakt door twee van zijn medewerkers, Emile Nouguier en Maurice Koechlin. Eiffel vond het ontwerp in eerste instantie vooral erg raar, maar dankzij de lovende kritieken draaide hij bij en kocht het ontwerp op. Er werd twee jaar gebouwd aan de Eiffeltoren, een stalen constructie met een hoogte van meer dan driehonderd meter. Al direct werd de toren het symbool van de technologische vooruitgang, die aan het eind van de negentiende eeuw voor veel inspiratie en vernieuwingen in de bouwkunst zorgde.
Oorspronkelijk zou men de toren twintig jaar na de wereldtentoonstelling weer slopen. Maar hij bleek waardevol voor de moderne communicatiemiddelen, zo werd in het jaar 1908 het eerste lange afstands-radiobericht vanaf de Eiffeltoren verzonden. De Eiffeltoren bleef dus staan en werd zelfs het symbool van Parijs. Tegenwoordig wordt hij, behalve als zendmast, vooral voor het toerisme gebruikt. Op de bovenste plateau´s heb je een prachtig uitzicht over de lichtstad en op de eerste en tweede verdieping zijn restaurants gevestigd.
Andere bouwwerken
Voordat Gustave Eiffel zijn naam aan de Eiffeltoren verbond, was hij al een gevestigd constructeur met de bijnaam “bruggenbouwer”. Dit omdat hij honderden Franse spoorbruggen heeft ontworpen, waarvan de meest spectaculaire het Viaduc de Garabit in de Cantal is. De in 1884 geopende brug is vijfhonderd meter lang en hangt op 122 meter hoogte over het dal van de Truyère.
Een andere bijzondere constructie is de Pont-Canal van Briare, een kanaalbrug die het Canal latéral à la Loire vijftien meter hoog en over een lengte van meer dan zeshonderd meter over de Loire voert. Geen brug, maar wel een heel bijzonder bouwsel is de decoratieve uitbreiding van het Parijse warenhuis Le Bon Marché. De karakteristieke charme van rond het jaar 1900 is uitstekend bewaard gebleven in dit luxe warenhuis en nog altijd goed te zien voor het winkelende publiek.
Ook het Observatoire de Nice, het observatorium van Nice, kwam mede tot stand door Eiffel´s vakmanschap. Het gebouw zelf is weliswaar ontworpen door Charles Garnier, de architect van onder andere de beroemde Opéra Garnier in Parijs. Gustave Eiffel hielp hem in functioneel opzicht door een ingenieus mechanisme, uiteraard van staal, te ontwerpen. Hiermee kan de koepel van het observatorium zonder enige wrijving bewegen.
Buitenland
Ook in het buitenland heeft Eiffel zijn stalen sporen nagelaten. Zo werkte hij mee aan het Vrijheidsbeeld dat in de haven van New York staat. Het beeld, opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO, was een geschenk aan de Verenigde Staten van de Franse regering. De beeldhouwer Frederic Bartholdi heeft de buitenkant ontworpen, waarbij zijn moeder Marie model zou hebben gestaan. Het Vrijheidsbeeld bestaat uit koperen platen, die zijn bevestigd op een stalen geraamte dat is ontworpen door Eiffel. Overigens staan er in Parijs een aantal kleinere copieen. De grootse, een replica van ruim elf meter hoog, staat vlak bij de Eiffeltoren op het kleine eilandje Île des Cygnes in de Seine.
Eiffel bouwde brug Dom Luis I, die de Portugese steden Porto en Vila Nova de Gaia verbindt over de rivier de Douro. De brug bestaat uit twee dekken die door een stalen boogconstructie met elkaar zijn verbonden. Het onderste dek verbindt de laag gelegen stadsdelen en het bovenste de hoog gelegen stadsdelen, tegenwoordig voor de metro, op een hoogte van zeventig meter boven de rivier.
Ook de Konak Pier in Izmir, Turkije, is ontworpen door Gustave Eiffel. In Oost Europa, vooral in Hongarije, heeft hij ook tal van bruggen geconstrueerd. Zijn lichte, sterke boogconstructies bleven niet beperkt tot Europa maar zijn over de hele wereld te vinden. In Latijns Amerika bouwde Eiffel onder andere het spoorweg station van Santiago, de hoofdstad van Chili. Van zijn hand zijn ook tal van kerken op dit continent, bijvoorbeeld in Chili en Peru. In dit laatste land, in Arequipa, staan ook de Bolivar brug, het Fenix theater en de Mercado San Camilo. In Bolivia de gasfabriek en het La Paz treinstation, dat tegenwoordig als busstation wordt gebruikt. In Puerto Rico bouwde hij een brug, een overdekte markt en een vuurtoren.
In Azië vinden we veel van zijn werk in Vietnam, zoals het hoofdpostkantoor van Ho Chi Minh City, de Long Bien brug van Hanoi en de Truong Tien brug in Hue. Ook in Manila op de Philippijnen staan meerdere bouwwerken van Eiffel, zoals de kerk van San Sebastian en de brug Puente Quezon. In Afrika tenslotte bouwde hij in Mozambique het treinstation “Caminhos de Ferro de Mocambique” en het “House of Steel”, beiden in Maputo.
Het belang van Eiffel´s werk
Gustave Eiffel was een geniale constructeur, die in zijn tijd de vooruitgang in de architectuur flink vooruit heeft geholpen door de toepassing van het sterke en ragfijne staal in plaats van zware, ouderwetse baksteen-constructies. De Industriële Revolutie was heel belangrijk Gustave Eiffel’s werk. West Europa industrialiseerde en nieuwe technologieën en materialen kwamen niet alleen beschikbaar, maar waren ook nodig om de nieuwe ontwikkelingen te kunnen uitvoeren.
Mensen begonnen zich meer en meer te verplaatsen. Eiffel bouwde bruggen over de hele wereld en op al die plekken droeg hij bij aan een makkelijker en sneller verkeer. Zijn bruggen waren relatief goedkoop omdat zij door ongeschoolde arbeiders in elkaar konden worden gezet. Ook dit was een aspect van het nieuwe, industriële tijdperk. Opdrachtgevers over de hele wereld zagen zijn bruggen en bouwwerken dan ook als een mogelijkheid om hun eigen stad een nuttig symbool van die nieuwe tijd mee te geven. Hoewel het meeste werk van Gustave Eiffel inmiddels meer dan honderd jaar oud is, straalt het nog steeds energie, kracht en rankheid uit.
