Van oudsher ontstonden steden vaak op kruispunten van wegen en waterwegen. Deze nederzettingen werden steeds groter en sommige kregen, met voorzieningen als een markt en kathedraal of tempelcomplex, een regionale of internationale functie. Sommige steden verdwenen in de loop der tijd en anderen bleven eeuwenlang bestaan. In de moderne tijd nam de groei van sommige steden een nog grotere vlucht. Volgens World Gazetteer zijn de grootste steden van de wereld het Chinese Sjanghai met bijna zestien miljoen inwoners en Bombay in India met veertien miljoen. Dan volgen Karachi in Pakistan met bijna dertien miljoen, Buenos Aires in Argentinië en Delhi in India met met beiden ruim twaalf miljoen. Vier van de vijf liggen in Azië, waarvan maar liefst twee in India, en een ligt in Zuid Amerika. Dichter bij huis, in Europa staat het Britse Londen op de tweeëntwintigste plaats, het telt ruim zevenenhalf miljoen inwoners. Als Turkije zich bij Europa voegt, dan raakt Londen haar titel als grootste stad van Europa direct kwijt. Istanbul is als Constantinopel eeuwenlang de grootste stad van Europa geweest en staat tegenwoordig, met bijna twaalf miljoen inwoners, op nummer zes van de lijst van grootste steden ter wereld. Overigens zijn de officiële inwoners-aantallen slechts schattingen. Wie wel eens in zo’n miljoenenstad is geweest, zal zich heel goed voor kunnen stellen, dat niet alle inwoners zich keurig gemeld zullen hebben bij het loketje van de gemeente. Hieronder nemen we een klein kijkje in vijf van de grootste steden ter wereld.
Sjanghai
Sjanghai, de grootste stad van China, is zo groot dat het tevens de status van provincie heeft. Behalve dat de stad de grootste gemeente van onze planeet is, heeft ze ook de grootste haven ter wereld. Heel lang is dit Rotterdam geweest, maar in het jaar 2004 heeft Sjanghai die positie overgenomen. Op de plaats van Sjanghai, dat “op zee” betekent, lag vroeger het dorpje Huating, dat later zelfstandig werd en Sjanghai werd genoemd. In de zestiende eeuw werd er een stadsmuur omheen gebouwd en in de negentiende eeuw werd Sjanghai belangrijk in de internationale handel. Het bestond inmiddels behalve uit Chinese buurten uit buitenlandse nederzettingen. Door Japanse inmenging industrialiseerde Sjanghai, en daarnaast werd het het belangrijkste financiële centrum in het Verre Oosten. De gigantische groei van de stad vond plaats aan het begin van de twintigste eeuw. In 1900 bedroeg de bevolking nog rond de 650.000 inwoners, achttien jaar later werd de grens van een miljoen bereikt en in 1940 waren het er al meer dan drieënhalf miljoen. De woningbouw kon deze groei niet bijbenen, dus de woonomstandigheden van een groot deel van de inwoners waren ronduit erbarmelijk. Sjanghai heeft deze groeistuip overleefd, evenals het communistische regiem, en heeft haar positie als economisch centrum kunnen behouden. Tegenwoordig is men er druk bezig om de infrastructuur te verbeteren, geen overbodige luxe met het huidige aantal inwoners van ruim vijftien miljoen. Er wordt een uitgebreid metro-netwerk aangelegd, een extra ringweg en er wordt hard gewerkt aan verbeteringen van bestaande spoorwegen en de havens.
Bombay
Bombay of Mumbai is de hoofdstad van de Indiase deelstaat Maharashtra. Volgens een volkstelling in 2001 had de stad een kleine twaalf miljoen inwoners, maar een recente niet officiële schatting gaf 13,7 miljoen inwoners. Afgaande op archeologische vondsten waren de eilanden waar de stad op is gebouwd al sinds de Steentijd bewoond. In de tweede eeuw voor het begin van onze jaartelling werd de stad genoemd door de Griekse cartograaf Ptolemaeus. Hij noemde de stad Heptanesia, Oud-Grieks voor “zeven eilanden”. De Portugezen, die de eilanden kregen in ruil voor een bondgenootschap van sultan Bahadur Shah van Gujarat, noemden de stad in de zestiende eeuw “Bom Bahia”, Goede Baai. Toen ze in de zeventiende eeuw als deel van een bruidsschat in Engelse handen kwamen, werd de naam verengelst tot Bombay. In India bleef de stad als Mumbai bekend en uiteindelijk werd dit in 1995 ook de officiële naam. Aan het begin van de negentiende eeuw werd de stad drastisch heringericht en uitgebreid. De losse eilanden werden tot een groot eiland gemaakt, waardoor ook de oppervlakte vergrootte. De Amerikaanse Burgeroorlog, en het verplaatsen van de wereld-katoenhandel naar Bombay gaf een grote economische impuls, die voor een sterke groei zorgde. Dankzij de opening van het Suezkanaal in 1869 werd Bombay daarnaast een van de grootste zeehavens langs de Arabische Zee. Het aantal inwoners van de stad bereikte een miljoen in het jaar 1906. Nadat Bombay in 1960 de hoofdstad werd van de nieuwe staat Maharashtra groeide Bombay nog verder uit. Niet alleen tot de grootste stad van India, maar ook als financiële hoofdstad, technologisch centrum en Bollywood, de hoofdstad van de omvangrijke Indiase filmindustrie. In de jaren negentig van de vorige eeuw bereikte het aantal inwoners ruimschoots de tien miljoen.
Karachi
Karachi, het commerciële en financiële hart van Pakistan, is de grootste stad van dat land en de hoofdstad van de provincie Sindh. Met een inwoneraantal van ruim twaalf miljoen is de stad de derde grote stad ter wereld. Karachi, dat door de antieke Griekse reizigers Barbarikon werd genoemd, ontstond als havenstad dankzij haar ligging aan de Arabische Zee en de mondingen van de rivier de Indus. In de koloniale tijd was deze haven ook belangrijk en later ontwikkelde de stad zich tot een industrieel en commercieel centrum met de bevolkingsgroei van dien. Sinds 1963 is niet Karachi, maar de moderne en ruim opgezette stad Islamabad de hoofdstad van Pakistan. Aanvankelijk betekende dit een periode van neergang en verwaarlozing voor Karachi. Vervolgens kwam er in de tachtiger jaren van de vorige eeuw een stroom vluchtelingen uit Afghanistan binnen, alsmede een beperkter aantal Iraanse vluchtelingen. Dit, samen met politieke spanningen tussen verschillende al in Karachi wonende groeperingen, zorgde een tijd voor grote politieke onrust en golven van racistisch geweld. Inmiddels zijn deze spanningen wat gekalmeerd en is Karachi weer een commercieel belangrijke stad en een financieel en industrieel centrum. De meeste overzeese handel van Pakistan en de omliggende landen wordt afgehandeld vanuit de stad, waarmee de miljoenen inwoners hun steentje bijdragen aan de Pakistaanse economie.
Buenos Aires
Buenos Aires, Spaans voor “Goede Luchten”, is de hoofdstad en het economische en culturele centrum van Argentinië. In de stad zelf wonen nog geen drie miljoen mensen, maar in de agglomeratie Gran Buenos Aires, aan de monding van de Rio de la Plata, wonen er meer dan twaalf miljoen. In dit enorme verstedelijkte gebied woont bijna een derde van de totale Argentijnse bevolking. De stad ontstond in de zestiende eeuw als de Spaanse nederzetting Santa Maria del Buen Aire, die echter al snel werd verlaten door het verzet van Indianen, de oorspronkelijke bewoners van de plek. De door de Spanjaarden achtergelaten paarden en koeien vormden de basis voor de traditionele Argentijnse veeteelt. Later keerden een groep kolonisten naar het gebied terug en vervolgens bleef de nederzetting twee eeuwen lang een onbeduidend smokkelbolwerk. Toen het Spaanse onderkoninkrijk werd gesticht, dat grote delen van Zuid-Amerika omvatte, werd de stad belangrijk als bestuurscentrum. Aan het begin van de negentiende eeuw maakte het gebied zich los van de Spaanse kroon. Economische vooruitgang en stadsontwikkeling naar Parijse voorbeeld deden Buenos Aires verder groeien. Veel mensen uit Spanje, Italië, Engeland, Duitsland, Oost-Europa en het Midden-Oosten trokken erheen en aan het begin van de twintigste eeuw waren er al meer dan een miljoen porteños, zoals de inwoners van Buenos Aires in Argentinië worden genoemd. Hoewel de stad in de twintigste eeuw economische en politieke tegenslagen te verduren kreeg en de kloof tussen rijk en arm ongehoord groot is, is het “Parijs van Latijns Amerika” met haar ruim twaalf miljoen inwoners een kosmopolitische en bruisende metropool.
Delhi
Delhi vormt samen met de Indiase hoofdstad New Delhi en een paar kleinere steden de stedelijke agglomeratie Delhi. De stad zelf heeft al een indrukwekkend inwonersaantal van bijna tien miljoen, maar de totale agglomeratie telt ruim twaalfenhalf miljoen inwoners. Hiermee is Delhi, na Bombay, de op een na grootste stad van India. Delhi heeft een bijzonder rijke geschiedenis achter de rug. Zo ligt de plaats Indraprastha, de hoofdstad van de Pandavas uit het Indiase epos Mahabharata, in het huidige Delhi. De eerste opgravingen dateren van ongeveer duizend jaar voor het begin van onze jaartelling, hoewel de sporen die duiden op permanente nederzettingen zeven eeuwen jonger zijn. Tijdens onze Middeleeuwen werd Dhilli of Dhillika voor het eerst genoemd en aan het begin van de dertiende eeuw werd Delhi de residentie van de sultan van Delhi. Daarna volgden er verschillende inheemse heersers, tot en met de zeventiende eeuwse Mogulkeizer Shah Jahan. Uit deze periode zijn nog steeds tal van monumenten te zien in Oud Delhi. In de negentiende eeuw kwam Delhi onder Brits gezag en was enige jaren de hoofdstad van Brits Indië. Behalve de tweede stad van India is Delhi tegenwoordig een economisch sterke industriestad en een belangrijk internationaal verkeersknooppunt. Daarnaast heeft Delhi nog steeds een belangrijke historische en culturele functie, met tal van universiteiten, theaters en musea.
