Kerst in Guatemala, meer specifiek in Quetzaltenango, een stadje gelegen in de hooglanden in het Westen van Guatemala…
Kerst en heel het festiviteiten-gebeuren heeft hier twee gezichten. Enerzijds is er het commerciële, haast veramerikaniseerde gedoe; winkels en huizen worden getooid met heuse lichtspektakels. Zo kijk ik vanuit mijn raam uit op een huis dat versierd wordt met een lichttafereel dat thuis hoort in een Disney park, inclusief rendieren die op het ritme van de digitale kerstmuziek hun hoofdjes bewegen. Misschien soms toch iets te overdreven!
Op de dagelijkse markt in Quetzaltenango verkopen de Indiaanse vrouwen nu gekleurde lichtjes (liefst in verschillende kleuren en heftig flikkerend) tussen de groenten en het fruit.
Die markt heeft zich trouwens driemaal in omvang vergroot en is voor de gelegenheid autovrij gemaakt. Best wel aangenaam om eens rustig te kunnen kuieren zonder half stikkend van roet en stof opgejaagd de markt te doorkruisen. Naast de verkoop van groenten en fruit, kleding en producten voor dagelijks gebruik, vind je er nu ook kraampjes met allerhande kerstattributen zoals handgeschilderde beeldjes, kerststallen, kerstbomen (al dan niet van plastiek), lichtjes, kerstbollen, takken, sterren, cadeautjes, noem maar op. Van heinde en ver komen er mensen vanuit de dorpen afgezakt naar de stad om hun inkopen te doen. Je kan er dagelijks over de hoofden lopen.
Maar daarnaast is er ook het culturele, spirituele aspect van gans het kerstgebeuren. De stad en gans de regio wordt bevolkt door de oorspronkelijke Indianenbevolking die sterk vasthouden aan rituelen en tradities. Alles begint er op 7 december met de rituele verbranding van de duivel. Om zichzelf te reinigen voor kerstmis, maken de mensen grote vuren voor hun huis waarin ze al “het slechte” van het voorbije jaar verbranden. Daarbij wordt ook menig knetterend vuurwerk voorzien waardoor de lucht vervuld wordt van rook, harde knallen, licht en een vreselijke brandgeur. Deze traditie is in principe wel verboden omwille van de luchtvervuiling en menig accidentje.
Geheel gereinigd beginnen de mensen aan de “posadas”, het nabootsen van de tocht van Jozef en Maria op zoek naar een herberg. Mensen lopen in de vorm van een processie van huis tot huis, en vragen er om binnen te mogen en te eten. De processies omvatten naast een heel aantal Indianen in hun prachtige typische klederdracht en een groot aantal muzikanten, steevast ook een Jozef en Maria, eveneens in Indiaanse kledij. Het viel mij eerder al op dat de kerstbeeldjes op de markt eveneens een inheemse Jozef en Maria uitbeelden, compleet met donkere huiskleur, zwarte haren en de kleurige geweven gewaden.
Kerstmis is een familiefeest, net zoals bij ons. Mensen eten hoofdzakelijk traditionele gerechten vaak op basis van maïs (paches, tamales,…). Maar om klokslag middernacht rennen de kinderen de straat op en knettert er een heus bommetjes-vuurwerk door de stad.
Toch slaag ik er nauwelijks in om enig kerstgevoel te ontwikkelen, het “I’ m dreaming of a white Christmas” klinkt nogal vreemd als de zon overdag staat te stralen aan een felblauwe hemel en sandalen en rokjes horen (in mijn ogen) nu eenmaal niet echt thuis bij het hele kerstgebeuren. De kerstman loopt er aardig zwetend bij in zijn dikke rode jas, toch siert hij menig uitstalraam.
Maar ’s nachts als de temperatuur in Quetzaltenango onder nul zakt, is er waarschijnlijk wel menig Guatemalteco die zijn haveloze plunje maar al te graag zou ruilen voor zo’ n dikke rode jas.
