Iedereen die ervoor kiest om in Letland te gaan leven ontdekt al snel dat de sauna, in deze streken bekend onder de naam “pirts”, voor de plaatselijke bevolking zoveel meer betekent dan gewoon wat zweten in een houten hut.
Niet te verwarren met de West-Europese variant, is de Letse sauna een gesloten houten ruimte waar het water op verwarmde stenen wordt gegoten. Deze zijn vaak uren van tevoren te weggelegd om op te warmen tot de optimale temperatuur. Het resultaat is een zeer hete stoom welke een temperatuur kan bereiken van circa 75 tot 85 graden Celsius. Het spreekt voor zich dat diegenen in de sauna, die, naargelang de gelegenheid meestal naakt, “bakken”zweet produceren in een dergelijke omgeving. Als men een werkelijk authentiek Letse sauna neemt dan zal er een stapel takken of bladeren ondergedompeld in warm water vlakbij zijn. De meest populaire is de berk, maar zoals men zal ontdekken zijn er tientallen andere kruiden, planten en bomen in en bij de Letse sauna’s te vinden.
Men moet deze takken uit het water halen, de uiteinden op de hete rotsen borstelen en dan kan men beginnen met het slaan van het dichtstbijzijnde naakte torso dat men kan vinden. Wie nieuw in Letland is doet er waarschijnlijk goed aan de mede sauna bezoekers eerst om toestemming te vragen. Als alternatief kan men gewoon zichzelf met de berken takken slaan alvorens de sauna te onderbreken voor een duik in ijskoud water.
Dit is misschien wel het stadium waarin het duidelijk wordt wie in de sauna Lets is en wie de vreemdeling omdat de meeste niet-autochtonen ongetwijfeld een uitdrukking van absolute angst zullen hebben bij de gedachte aan een duik in dit ijzig koude water. Als de pirts zich op het platteland bevindt dan is het alternatief voor het zwembad om een duik te nemen in de dichtstbijzijnde vijver, beek of rivier, of deze bevroren is of niet. Het is immers niet zo ingewikkeld om een gat in het ijs te boren dat groot genoeg is om even onder te dompelen.
Na al deze schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid kan men terecht trots op zichzelf zijn. Maar dit is slechts het begin. Want in de ideale situatie moert men dit proces keer op keer herhalen totdat het gevoel ontstaat dat men de top van de wereld heeft bereikt of als men op het dichtstbijzijnde bed of bank wil gaan liggen en genieten van een lange, diepe slaap. Er zijn talrijke badhuizen in de Letse hoofdstad Riga en in de steden en dorpen van het land, de meeste landhuizen hebben er één en er zijn zelfs complete sauna-dorpen op het platteland waar de gasten kunnen genieten van een combinatie van dineren, drinken, slapen en elkaar slaan met de vele verschillende soorten takken. De sauna is een belangrijk aspect van het sociale leven in Letland. Letten zijn niet altijd de meest openlijk uitgaande mensen en toch lijken zij zich in de pirts vanzelf te openen en enthousiast te gaan praten, feesten of zelfs zaken te doen op een manier die voor een vreemdeling vaak buitenaards over komt.
