Wat is een planeet eigenlijk precies? Er is veel discussie over geweest, maar men is er toch uitgekomen dat het een niet zelf lichtend hemellichaam is dat zichzelf in een vaste elliptische baan om een ster beweegt. Een hele brok, maar wij leren onze planeten van ons zonnestelsel al als we kind zijn. De komende generatie zal het echter met eentje minder moeten doen, aangezien Pluto gedegradeerd is sinds augustus 2006 tot een zogenaamde dwergplaneet.
De ontdekking
Planeten zijn soms vandaag de dag nog zichtbaar met het blote oog. Echter zijn ze, met het blote oog, door enkele factoren vandaag minder goed zichtbaar dan vroeger. Logischerwijze werden de planeten die het dichtst bij de aarde stonden het eerst gezien. Zo konden de Sumeriërs rond 3000 voor Christus de planeet Mercurius zien. Even later zag hetzelfde volk ook Venus. Verder waren Mars, Jupiter en Saturnus in de oudheid al bekend. In 1610 werden de vier grootste manen van Jupiter ontdekt door Galileo Galilei, weliswaar met een telescoop. Na deze ontdekking volgden ook andere ontdekkingen met de telescoop, onder meer Uranus in 1781 en in 1846 Neptunus. Tenslotte werd ook de dwergplaneet Pluto in 1930 ontdekt. Vandaag blijven er steeds snelle ontwikkelingen volgen in het ontdekken van alle planeten in het heelal. Zo zijn er ook planeten ontdekt buiten ons zonnestelsel (ook wel exoplaneten genoemd).
Mercurius
Mercurius is genoemd naar de Romeinse god ‘Mercurius’, welke de god van de handel,reizigers en winst is. Mercurius wordt ook wel de ‘verschrompelde planeet’ genoemd. De temperaturen kunnen erg hoog kan oplopen (zo’n 450°C), doordat de planeet het dichtst bij de zon staat en bijna geen atmosfeer heeft, en zo begint de planeet krimpscheuren te vertonen. Er zijn ook grote temperatuurverschillen zichtbaar: ’s nachts kan het -170°C worden en overdag 450°C. Dit is mede dankzij de lange rotatietijd: één dag op Mercurius is op onze planeet ongeveer 58,6 dagen. Mercurius heeft tevens, zoals eerder gezegd, bijna geen atmosfeer en moet zijn warmte dus van de zon krijgen. Aan de beschenen kant van de planeet is het dus erg warm, en aan de andere kant erg koud doordat er daar geen zonnestralen komen. Mercurius heeft een heel grote kern, welke voornamelijk uit ijzer bestaat (zoals erg veel objecten in het heelal). De kern van Mercurius neemt ongeveer de helft in beslag, terwijl dit bij onze planeet ongeveer 1/6 van het totale volume is. Mercurius is één van de twee planeten die geen maan (of manen) heeft. Een interessant weetje: deze planeet is sinds de verandering van de definitie van een planeet ook de kleinste planeet (voorheen was dit Pluto).
Venus
Venus is genoemd naar de Romeinse godin ‘Venus’, de godin van de liefde. Deze planeet draagt soms wel eens de naam de ‘gesluierde planeet’. Dit komt doordat Venus zo’n 60 kilometer dik wolkenpakket heeft, dat bestaat uit SO2 (ofwel: zwavelzuur). Venus heeft een erg hoge temperatuur (zo’n 500°C), je zou kunnen denken dat dit door de zon komt, maar dat is niet zo. Op Venus is er een fenomeen gaande wat tegenwoordig ook op aarde wordt vastgesteld: het broeikaseffect. Venus krijgt dus, doordat ze dicht bij de zon staat, vele zonnestralen op zich. Sommigen van deze stralen dringen door tot op het oppervlak van de planeet maar kunnen dan niet meer de ruimte in door deze dikke wolken. Op Venus is er dus geen effect zoals op Mercurius, hier blijft de warmte op de planeet en de temperatuur zal in de toekomst nog een stuk hoger liggen. Eén dag op Venus duurt erg lang: zo’n 243 dagen op de Aarde. Net als Mercurius heeft ook deze planeet geen manen. De grootte is ongeveer vergelijkbaar met die van de Aarde.
Aarde
De Aarde is ongetwijfeld de planeet die we allemaal het beste kennen. Het is tevens de enige bekende planeet tot nu toe waar leven voorkomt. Onze planeet is de derde, vanaf de zon bekeken. De planeet wordt ook wel de ‘blauwe planeet’ genoemd, omdat onze dampkring blauw is. We hebben één maan, die noemt men simpelweg ‘de Maan’. De samenstelling van de Aarde is als volgt: eerst is er de kern, dan een mantel, vervolgens de kort (‘de aardkorst’) en de blauwe atmosfeer.
Mars
Mars is genoemd naar de Romeinse god Mars, dit is de god van de oorlog. Naast de Aarde die men de ‘blauwe planeet’ noemt, noemt men deze ook wel eens de ‘rode planeet’. Dat komt omdat het oppervlak van Mars vooral bestaat uit rood zand en gesteente. Mars is al veel in de media geweest omdat men vermoedt dat het leven op deze planeet niet onmogelijk is. De planeet heeft vele gelijkenissen met onze planeet, de Aarde: vier seizoenen, twee poolkappen en duurt op Mars één dag net iets langer, namelijk een halfuurtje. De atmosfeer bestaat vooral uit CO2 (koolstofdioxide). De temperaturen op mars verschillen: het kan zo’n 30°C zijn, maar ook -120°C. Door deze temperatuurverschillen (en drukverschillen), komen er vrij veel stormen voor die stofwolken doen opwaaien. Sommige wetenschappers vermoeden tevens dat Mars zich in een soort van ijstijd bevindt. Mars heeft 2 manen: deze worden Phobos en Deimos genoemd.
Planetoïden
We zijn aanbeland bij de planetoïdengordel, deze horen echter niet bij de planeten maar zijn toch belangrijke aanwijzingen in ons zonnestelsel. Men vermoedt dat het sterke gravitatieveld tussen de planeten Mars en Jupiter ervoor zorgde dat er geen nieuwe planeet gevormd kon worden tijdens het ‘maken’ van de planeten.
Jupiter
Jupiter is genoemd naar de Romeinse god Jupiter, welke de oppergod was en de god van de hemel en het onweer. Door zijn typische kenmerken wordt hij ook wel eens ‘de reus met de rode vlek’ genoemd. De reus is te danken aan de grootte van de planeet. Jupiter is ongeveer 11 keer zo groot als de Aarde. Met deze omvang is het ook de grootste planeet van ons zonnestelsel. Een ander kenmerk is de rode vlek. Dit is een permanente tropische storm met een omvang die drie keer zo groot is als de Aarde. De wolken hebben verschillende kleuren: rood, bruin en wit. Als je deze planeet zou bekijken zou je zien dat het ‘woelige’ wolken zijn. Dit komt omdat er veel stormen plaatsvinden, die veroorzaakt worden door hoge temperatuur in de kern van de planeet en de snelle rotatie. Jupiter heeft ook de meeste manen van alle planeten: 63. Eén dag op Jupiter is sneller dan bij ons, ter vergelijking: op Aarde duurt één dag 24 uur, op Jupiter is dit 9,84 uur. De temperatuur kunnen we schatten op zo’n -120 à -140°C.
Saturnus
Saturnus is ook genoemd naar een Romeinse god, Saturnus, die de god van de landbouw was. De planeet is ongetwijfeld het meest bekend om zijn ringen, vandaar wordt hij ook wel eens de ‘geringde planeet’ genoemd. De ringen bestaan uit ijs en rotsblokken. Ze hebben allemaal een letter van het alfabet gekregen, dit gaat van de A-ring tot de E-ring. Door deze ringen is het moeilijk vast de stellen hoeveel manen Saturnus nu eigenlijk heeft. Brokstukken in deze ringen gedragen zich ook als een maan en kan dus eigenlijk ook als een maan gezien worden. Bij de laatste telling (2007) zouden er 56 manen bekend zijn. Saturnus heeft net als de andere planeten voorbij de planetoïdengordel een erg lage temperatuur, namelijk ongeveer -150°C. Saturnus is ongeveer 10 keer zo groot als de aarde en staat daarmee met op de twee plaats van de grootste planeten in ons zonnestelsel. Eén dag duurt 10 aardse dagen.
Uranus
Uranus is genoemd naar een god uit de Griekse mythologie, hij is de personificatie van de hemel. Zo’n 40 jaar geleden werden er ook ringen ontdekt rond deze planeet. Er zijn zo’n 9 ringen, bestaande uit materiaal van manen. De kleur die de planeet heeft komt door de atmosfeer, die bestaat uit methaangas. Uranus is in principe een ‘ijswereld’. Een ander bijzonder kenmerk is dat de planeet ‘gekanteld’ is. Men vermoedt dat er in het verleden een botsing geweest is met een ander object uit het heelal. Uranus heeft 27 manen. Eén dag duurt ongeveer 17 uur.
Neptunus
Neptunus is genoemd naar de Romeinse god Neptunus, de god van de zee. Het is de achtste en laatste planeet van ons zonnestelsel, en staat dus het verst van de zon. De naam is vooral te danken aan de blauwe kleur, en die is op zijn beurt te danken aan de hoge concentratie van methaan in de lagere atmosfeer. Op Neptunus is er net als op Jupiter een vlek te vinden, dit keer een ‘zwarte vlek’. Dit kan zijn doordat er zeer hoge windsnelheden zijn, dit kan oplopen tot 2000 km per uur. Neptunus heeft 13 manen. De gemiddelde temperatuur is -210°C. Eén dag op Neptunus duurt op Aarde 16 uur.
Kuipergordel
Deze gordel is net zoals de planetoïdengordel een baan na de planeet Neptunus. De objecten bestaan vooral uit steen en ijs.
Dwergplaneten
Naast de dwergplaneet Pluto, welke eerst een ‘gewone’ planeet was, is er ook de dubbelplaneet Charron (dit is eigenlijk het ‘tweede deel van Pluto). Ook de twee Kuiperobjecten Quaor en Sedna behoren tot de dwergplaneten.
