Dalai Lama is niet de naam van een persoon, maar het is de titel van de hoogste spirituele leider van het Tibetaanse Boeddhisme. Het woord Dalai Lama is een samenstelling van twee woorden, Dalai is Mongools voor oceaan en Lama is Tibetaans voor leraar of goeroe.
Dalai Lama´s volgen elkaar niet op door verkiezingen of erfopvolging, maar door wedergeboorte. De gekozen Dalai Lama´s worden beschouwd als een incarnatie van de verlichte bodhisattva Avalokitesjvara en zijn daarom ook reïncarnaties van elkaar. Zij worden als kind door monniken gezocht op basis van informatie van de vorige Dalai Lama, die zo veel mogelijk onthult over de streek en de familie waarin zijn volgende reïncarnatie zal worden geboren. Als een kind, na een grondig onderzoek door de monniken en een bevestiging door de Panchen Lama, als zodanig wordt herkend krijgt hij vervolgens de titel van Dalai Lama.
Voor het eerst werd de titel in de zestiende eeuw door een Mongoolse heerser verleend aan Sonam Gyatso, die vanwege zijn grote wijsheid de politieke leider van Tibet werd. Eveneens werd dezelfde titel met terugwerkende kracht verleend aan de twee voorgaande wedergeboorten, zodat Sonam Gyatso niet de eerste maar de derde Dalai Lama werd.
De Dalai Lama´s resideerden traditioneel in de Tibetaanse hoofdstad Lhasa en hadden een winter- en een zomerpaleis. Naast de Dalai Lama is er nog een tweede belangrijke leider, de Panchen Lama, die in het klooster Ta-schi zetelt.
Oorspronkelijk waren Dalai Lama´s niet alleen de hoogste spirituele leider maar tegelijk ook de hoogste politieke leider van Tibet. Hierin is in de vorige eeuw verandering gekomen doordat China in 1950 Tibet binnenviel. Sinds een mislukte opstand in 1959, gevolgd door een invasie van het Chinese leger onder Mao Zedong, heeft China Tibet volledig onder controle. De huidige veertiende Dalai Lama woont dan ook niet in Lhasa maar als balling in Dharmsala in India. De toenmalige Panchen Lama sloot zich aan bij de Chinese bezetters, maar verloor zijn positie en is inmiddels overleden.
De huidige Dalai Lama
Tenzin Gyatso hoort tot de grootste van de vier verschillende Tibetaanse Boeddhistische scholen, de Gelug-school. Een indruk van zijn jeugd hebben wij dankzij de verhalen van de Oostenrijkse bergbeklimmer Heinrich Harrer, die zijn verfilmd als “Seven years in Tibet”. Heinrich Harrer, in de film gespeeld door Brad Pitt, ontmoette de jonge Dalai Lama en sloot vriendschap met het leergierige jongetje Tenzin. Vervolgens zie je hoe het leven van de veertiende Dalai Lama door de Chinese invasie een totaal andere wending kreeg dan dat van al zijn voorgangers, of voorgaande reïncarnaties. Tegenwoordig organiseert de Dalai Lama vanuit zijn toevluchtsoord in India de voortzetting van de Tibetaanse spirituele en culturele traditie. Als leider van een door geen enkel land erkende regering in ballingschap, zet hij zich in voor de onafhankelijkheid van Tibet. Hoewel hij al meerdere sollicitatiebezoeken heeft afgelegd aan China zijn er nog steeds grote verschillen van mening omtrent de mate van onafhankelijkheid van Tibet en de mogelijke terugkeer van de Dalai Lama. Door het Tibetaanse volk en veel burgers over de hele wereld wordt de Chinese bezetting echter als ongewenst beschouwd en wordt de Dalai Lama nog steeds als spirituele, maar ook politieke leider van Tibet beschouwd. In tegenstelling tot bij de Chinese autoriteiten is de innemende, vriendelijk glimlachende Tenzin Gyatso in het Westen bijzonder geliefd. Hij heeft de Nobelprijs voor de Vrede gekregen. Dit gebeurde niet alleen voor zijn streven om Tibet geweldloos te bevrijden van de Chinese bezetting, maar ook vanwege vooruitziende en positieve bijdragen aan diverse andere internationale conflicten en milieuproblemen. De afgelopen jaren heeft hij lezingen gegeven over de hele wereld, waaronder ook in Nederland en België.
Boeken van de Dalai Lama
Omdat de Dalai Lama niet zo heel vaak in Nederland en België op bezoek komt, hier een tip om toch kennis te kunnen nemen van zijn wijze woorden. Hij heeft een aantal boeken geschreven voor de geïnteresseerde Westerlingen, zoals “De kunst van het geluk” waarvan miljoenen exemplaren over de hele wereld zijn verkocht. Een paar jaar later verscheen “De kunst van het geluk op het werk – harmonie tussen je werk en je privé-leven”. Dit is bij uitstek een actueel item in onze steeds haastiger en hectischer wordende Westerse maatschappij. De psychiater Howard C. Cutler heeft in dit boek zijn gesprekken met de Dalai Lama beschreven en er hier en daar wetenschappelijke weetjes aan toegevoegd. De Dalai Lama laat zich niet zomaar verleiden om in te gaan op ontwikkelingen die momenteel zo populair zijn in het Westen, zoals “ontstressen” en “flow”. Hij onderstreept juist de tijdelijkheid van dergelijke hypes, die na een aantal jaren weer worden vervangen door andere. De Dalai Lama laat zich vooral kennen als een nuchter, vrolijk en aards persoon die zelf het goede voorbeeld lijkt te willen geven van motto´s als “er is geen weg die naar geluk leidt, geluk IS de weg” en “doe maar gewoon want dan doe je al gek genoeg”.
