Wie zijn de Maya’s?

0
1519
blog placeholder

De Maya’s, een volk dat leeft in het zuiden van Mexico en het noorden van Midden-Amerika, heeft een roemruchte geschiedenis achter de rug. Vaak wordt er beweerd dat de Maya-beschaving van de aardbodem is verdwenen, maar niets is minder waar. Behalve de bekende Mayakalender en andere bijzondere getuigen van het rijke verleden, lopen er nog steeds zo’n acht miljoen levende Maya’s rond.

De geschiedenis van de Maya’s

Zo’n tweeduizend jaar voor het begin van onze jaartelling begon de Mayabeschaving zich af te tekenen als een herkenbare cultuur. In deze beginperiode waren de grenzen tussen de Maya’s en de Olmeekse cultuur, die later is verdwenen, nog onduidelijk. Deze twee culturen hebben elkaar onmiskenbaar beïnvloed, maar in ieder geval werden er al in deze periode gebouwen met een ceremoniële functie gebouwd. De eerste monumenten van de klassieke Mayacultuur waren nog eenvoudige grafheuvels, waarvan er een nog een aantal bewaard zijn gebleven, bijvoorbeeld in El Salvador. Later werden de grafmonumenten steeds imposanter en werden het stenen piramides, een ontwikkeling vergelijkbaar met die in het antieke Egypte. In het laagland van Guatemala zijn daarvan een aantal voorbeelden bewaard gebleven uit de derde eeuw voor het begin van onze jaartelling. Beroemde steden als Tikal, Copán en Palenque ontstonden in de periode daarna. De Maya’s leefden in een stadstaten-cultuur, die een beetje vergelijkbaar is met de stadstaten van de antieke Grieken. De welvaart van de Mayacultuur was te danken aan een intensieve vorm van landbouw. De samenleving van de Maya’s kende een strakke hiërarchie die was onderverdeeld in klassen en bovenaan stond een absolute vorst.

De kunst en de architectuur van de zogenaamde Klassieke periode, van de derde tot de dertiende eeuw, wordt als de mooiste van de antieke Mayacultuur beschouwd. De nauwkeurigheid in het weergeven van menselijke figuren, bijvoorbeeld in de beeldhouwwerken en de reliëfs van Palenque, deed de archeologen denken aan de Klassieke periode in de antieke Oude Wereld. Sinds het Maya-schrift voor een deel ontcijferd is bleek dat de kunstenaars hun werk, in tegenstelling tot hun collega’s in Europa en het Midden Oosten, signeerden. De Mayabeschaving was befaamd om haar nauwkeurige astronomische waarnemingen en de nauwkeurige en ingewikkelde kalender, waarvan het zonnejaar zelfs preciezer klopt met de feitelijke zonnebaan dan onze Gregoriaanse kalender. Wat handig was bij hun berekeningen, was dat zij of de Olmeken het begrip “nul” al hadden uitgevonden, een wiskundig handigheidje dat in Europa pas veel later door de Arabieren werd geïntroduceerd. Het getal 20 vormde de basis van hun talstelsel en zij kenden getallen van in de honderden miljoenen.

De neergang van de Mayacultuur

Vanaf de achtste eeuw begon het eens zo machtige en ontwikkelde Maya-rijk af te brokkelen. Afgaande op de archeologische aanwijzingen wordt gedacht dat veel steden van het centrale laagland werden verlaten als gevolg van een combinatie van uitputting van de landbouwgrond, droogte, hongersnoden, opstanden en onderlinge oorlog. Toch is de Mayacultuur nooit in een klap van de aardbodem verdwenen zoals weleens wordt beweerd. Aan de randen van het oude woongebied, in de hooglanden van Guatemala en op het schiereiland Yucatán, zette de cultuur zich voort. Mayasteden als Chichén Itzá, Cobá en Uxmal bleven zelfs nog een aantal eeuwen floreren zoals voorheen. Tot het jaar 1450 heerste Mayapan nog over heel Yucatán, maar daarna viel het rijk weer uiteen in losse stadstaten. Ondertussen kwam er ook een bedreiging van de andere kant van de oceaan op de Maya’s af. Waarschijnlijk had Columbus al in 1502 contact gehad met enkele Maya’s, maar van Diego de Nicuesa is dat zeker. Hij wordt dan ook gezien als de eerste Europeaan die in het jaar 1511 in contact kwam met de Mayabeschaving. Een paar jaar later begonnen de Spanjaarden, gedreven door de belofte aan “El Dorado”, de even onmetelijke als mythische bergen goud en de mogelijkheid om zieltjes te winnen voor de Rooms Katholieke kerk, aan de verovering van het Mayagebied. Een paar Mayastaten bleven echter hardnekkig verzet bieden tegen de overheersing en het gebied was pas aan het eind van de zeventiende eeuw compleet in Spaanse handen. Ook daarna nog braken er regelmatig opstanden uit, tot en met in het jaar 1933.

De Maya’s vandaag de dag

De herontdekking van de fascinerende Mayacultuur begon in de negentiende eeuw, nadat de Amerikaan John Lloyd Stephens samen met de Britse architect Frederick Catherwood steden als Copán en Palenque bezocht. In onze tijd spreekt, zeker in bepaalde kringen, de Maya-kalender zeer tot de verbeelding. Nu de beruchte einddatum van de kalender, het jaar 2012, nadert wordt het onderwerp zelfs actueel. Net als bij de Egyptische hiëroglyfen heeft men een flinke kluif gehad aan het ontcijferen van de code van de Maya-taal. Inmiddels zijn zowel de kalender als het talstelsel zo goed als ontcijferd. Het vertalen en interpreteren van langere teksten die over andere zaken dan data of cijfers gaan, leveren echter nog steeds grote problemen op. Een bijkomend probleem bij de ontcijfering is dat tijdens de Spaanse verovering praktisch alle Maya-documenten vernietigd zijn als zijnde heidens. Dit betekent dat de ontcijferaars slechts drie boeken en een deel van een vierde, die de censuur hebben overleefd, tot hun beschikking hebben. Het bekendste Maya-boek is de “Popol Vuh”, dat gaat over de geschiedenis en de mythologie van het Maya-volk. Gelukkig zijn er naast de paar boeken ook nog inscripties op stenen stèles en gebouwen bewaard gebleven, vooral in de steden die verlaten en waren en overwoekerd door het oerwoud.

In tegenstelling tot de waardering van hun eeuwenoude cultuur-uitingen, werden de Maya’s zelf in de moderne tijd slachtoffer van achterstelling, vervolging en massamoord. Tegenwoordig leven er ongeveer acht miljoen mensen van dit volk, die verdeeld zijn over een aantal landen. Het merendeel woont in Guatemala, een gedeelte in Mexico en ook in landen als El Salvador en Honduras wonen er elk nog enkele duizenden. Veel van hen willen profiteren van de moderne wereld en uiteraard dezelfde rechten hebben als andere bevolkingsgroepen, maar dat zonder hun eigen identiteit als Maya te verliezen. Wat dat betreft worden er, mede door internationale druk, stapsgewijs successen geboekt. Zo werd de politicus Francisco Luna Kan in 1976 de eerste Maya-gouverneur van Yucatán en kreeg Rigoberta Menchú in 1992 de Nobelprijs voor de Vrede voor de strijd tegen de rechteloosheid.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here