Dames en dienstmeisjes

0
1683
blog placeholder

De dienstmeisjes en de dames

 Dienstmeisjes die werken in Saudi-Arabie, Dubai, Abu
Dabi, Hong Kong en Singapore  vormen een
vertrouwd beeld voor iedereen die een bezoek brengt aan het vliegveld van
Colombo. In kleurige sari’s en met hun vlechten glimmend van de kokosolie
bezetten de vrouwen vele rijen van de kuipjes in de wachtruimten op de
vliegvelden. Als ze terugkomen naar hun vaderland, voor vakantie of voorgoed,
dragen ze cassetterecorders en fototoestellen. Achter de façade van lachende en
druk pratende, meestal jonge vrouwen, gaat een minder opgewekte werkelijkheid
schuil. Een werkelijkheid die zelfs wel de “dienstmeisjeshandel” wordt genoemd.

Wie zich verdiept in deze wereld van migratie van vrouwen
om als dienstmeisje in andere landen te gaan werken, stuit al gauw op
gruwelverhalen met als kernwoorden misleiding, ongeldige contracten, afpersing,
chantage, handelaren, rechteloosheid, mishandeling, verkrachting en zelfs
moord. Waarom vrouwen zich blootstellen aan deze gevaren is niet moeilijk te
raden. De regering van de landen van herkomst van deze dienstmeisjes doen
weinig tot niets om de positie van een van hun beste inkomstenbronnen van
vreemde valuta te beschermen. Hooguit worden er cursussen georganiseerd voor
toekomstige dienstmeisjes hoe om te gaan met een strijkijzer of magnetron,
voorwerpen die de vrouwen normaal nooit te zien krijgen.

Niet alle migratie is handel en niet alle vrouwen die
migreren zijn dienstmeisjes. Maar juist degenen die als dienstmeisje migreren,
vallen gemakkelijk ten prooi aan negatieve praktijken. Dit zijn de vrouwen die
weinig tot geen opleiding hebben en door armoede gedreven worden.

De rechtspositie van migrantes is zeer slecht. Vrouwen
tekenen vaak contracten waarvan ze niet weten wat er in staat. Het komt voor
dat vrouwen een blanco papier tekenen waarvan later een contract wordt gemaakt.
Contracten worden vaak opgesteld in het Arabisch of Engels, talen die de
vrouwen meestal niet beheersen. In de werksituatie kan de vrouw volkomen
uitgebuit en misbruikt worden. Er is geen toezicht op de werkgevers en er
bestaan nauwelijks belangenorganisaties of vakbonden die de vrouwen beschermen.
Illegale migratiebureaus en handelaren spelen in op deze omstandigheden.

In Sri Lanka ging ik op zoek naar wat er wordt gedaan aan
de mistanden die gepaard gaan met arbeidsmigratie van vrouwen. Een vorm van
verzet bleek uit onverwachte hoek te komen. Het blijken voornamelijk dames uit
de gegoede kringen te zijn die zich op een min of meer actieve wijze
bezighouden met de problematiek van de arbeidsmigratie van vrouwen. Wat hun
motieven ook zijn, werken voor de kost hoeven deze welgestelde vrouwen zeker
niet en dat vinden ze ook ver beneden hun status. Vaak doen ze aan charity uit verveling. De dames die ik
spreek wonen in de duurste wijk van de stad, Colombo 7, in riante villa’s met airconditioning en met hoge muren
om de weelderige tuinen heen als afscherming van de minder bedeelden. Dames die
zelf een dienstmeisje hebben dat op een matje in de keuken slaapt. Ladies
die de sloppen alleen vanachter hun autoraampje zien, wanneer ze op weg
zijn naar de supermarkt.

Enigszins verbaasd ben ik daarom over de kennis van zaken
en de bewogenheid waarmee deze echte ladies
spreken over het lot van duizenden vrouwen die nooit verkouden worden van
airconditioning, die een mat delen met een man wiens lever vergiftigd is van
illegaal gestookte arak. Over
duizenden vrouwen spreken zij die niet meer weten hoe ze de touwtjes aan elkaar
moeten knopen of bang zijn het overmorgen niet meer te weten. Vrouwen die niet
eens dromen van een supermarkt, maar die op een dag wel besluiten met een
vliegtuig naar een andere wereld te gaan. Naar een betere wereld, hopen ze. Een
kwestie van puur geluk slechts voor weinigen weggelegd.

“Twee-derde van het aantal migranten dat vanuit Sri Lanka
naar het Midden en Verre Oosten vertrekt, bestaat uit vrouwen”, vertelt mevrouw
Fernando. Ze is een vooraanstaande vrouw in de Sri Lankaanse vrouwenbeweging en
lid van The International Migrants Rights
Watch Committee. “De overheid stimuleert met name illegale handel omdat op
die manier normale wetten kunnen worden genegeerd. De buitenlandse deviezen die
de migranten binnenbrengen gebruikt de overheid om schulden af te lossen.
Bijvoorbeeld schulden aan de World Bank”, vertelt Fernando. “In feite wordt de
positie van slavernij van migrantes actief in stand gehouden. Het Bureau For Foreign Employment weet ook
dat er vaak sprake is van vrouwenhandel voor prostitutie, daar ben ik van
overtuigd. Het is een schande”.

“In het verleden
hebben we seminars gehouden over deze problematiek, maar de overheid zegt een
paar bemoedigende woorden en laat het vervolgens afweten. Ik ben op het punt
gekomen dat ik zeg “stop de migratie”.”, Fernando kijkt me aan met een
provocerende blik in haar ogen. “Pas als alle negatieve zaken die gepaard gaan
met migratie uitgebannen zijn, mag migratie weer. We moeten vrouwen tegen
zichzelf beschermen. Er moet een andere houding komen ten opzichte van
ontwikkeling van burgers. Ontwikkeling voor iedere burger!”, roept ze strijdlustig.
“Daar zijn internationale veranderingen voor nodig, maar ook op nationaal
niveau moet er veel veranderd worden”. Een voorbeeld van nationale
veranderingen noemt ze even later: “Vrouwengroepen hielden zich tot voor kort
nog niet zo bezig met dit onderwerp. Dit kwam doordat leden van vrouwengroepen
uit midden- of hogere klassen kwamen. Ze hadden problemen met het concept omdat
ze geen ontwikkelingsvisie hadden en dachten dat migratie een vorm van
onafhankelijkheid van vrouwen was. Er was daarom geen enkele vrouwengroep die
het onderwerp oppakte”.

Deze laatste visie op migratie, als vorm van
onafhankelijkheid van vrouwen, blijkt geenszins verleden tijd te zijn wanneer
ik spreek met mevrouw Eva Ranaweera. Zij is schrijfster en dichteres en kopstuk
van Kantha Handa, ofwel Voice of Women, een van de eerste
vrouwengroepen in Sri Lanka. “We moeten het bevrijdingsaspect van migratie van
vrouwen niet vergeten”, zegt zij. “Naast armoede is dit een belangrijke factor
voor vrouwen om naar een ander land te vertrekken. Het is een mogelijkheid om
zich te bevrijden uit hun omgeving. En daar kunnen vrouwen allerlei redenen
voor hebben”, vindt Ranaweera.

Een ander probleem dat Ranaweera aansnijdt is er een die
ik vaker gehoord heb sinds ik in Sri Lanka met mensen praat over
vrouwenmigratie. De meeste Sri Lankanen die ik spreek over dit onderwerp noemen
als onderbelicht aspect van de migratie van vrouwen de gevolgen voor het gezin.
Opvallend genoeg wordt dit niet in relatie tot de migratie van mannen genoemd.
Dat klopt volgens Eva Ranaweera: “Vaak wordt gezegd dat de vrouw schuldig is
aan alles dat mis kan lopen in het gezin dat achterblijft. Man raakt aan de
drank, verwaarloost de kinderen en dergelijke. Ik vind dat we voorzichtig
moeten zijn de schuldvraag bij de vrouw neer te leggen. Waarom zou een vrouw
niet de vrijheid mogen hebben om weg van het gezin als kostwinner te fungeren.
Als het vervolgens misloopt met dat gezin, waarom de schuld zoeken bij de vrouw
en niet bij de man die bijvoorbeeld incest pleegt”.

Naast artikelen die regelmatig verschijnen in het blad
van Voice of Women heeft de
organisatie in 1996 een alternatief middel in de strijd geworpen tegen de
misstanden tegen dienstmeisjes, een foto-expositie. “De titel van de expositie
was Tears in Kuwait.”,vertelt
Ranaweera. “Er was een man op de Sri Lankaanse ambassade in Kuwait die alle
vrouwen die naar de ambassade vluchtten verkrachtte. We hadden in de expositie
foto’s van hem en zijn naam. Door middel van deze actie werd hij ontmaskerd.”
Ook wijst Ranaweera op de mogelijkheid van de regering om meer tegen misstanden
te doen: “De regering kan afspreken met de landen waar vrouwen heen gaan dat
vrouwen bijvoorbeeld berecht moeten worden in Sri Lanka. Of ze zou aan de kaak
kunnen stellen hoe bijvoorbeeld in Saudi-Arabie mannen het recht daar ontduiken
door een dienstmeisje als tweede vrouw te nemen en als ze genoeg van haar
hebben zich weer van haar laten scheiden.”.

Een andere dame die ik spreek is mevrouw Chinta
Balasuriya coördinator van Women in Need.
Zij legt de nadruk weer op de gevolgen van de migratie van vrouwen voor de
achterblijvende gezinnen. “De gevolgen voor de families waarvan de moeder weg
is, zijn enorm. Dit begrijpt de overheid niet. Het zou interessant zijn om in
kaart te brengen wat de ‘sociale kosten’ zijn van de migratie van vrouwen.
Daarmee bedoel ik wat er allemaal voor wordt opgegeven en wat er daardoor
misgaat. Als er in sociaal opzicht veel misgaat, dan heeft dat een negatieve
invloed op de hele samenleving. Ook in financieel opzicht. Een klein voorbeeld
daarvan is de verwaarlozing van kinderen. Kijk maar naar de weeshuizen. Daar
zit tegenwoordig een hoog percentage aan kinderen die helemaal geen wees zijn,
maar niet meer onderhouden kunnen worden door hun vader en daarom naar een weeshuis
gebracht zijn. De overheid houdt daar nog helemaal geen rekening mee.”

De migratie stop zetten, zoals mevrouw Fernando
voorstond, dat lijkt haar geen goed idee. “Dat bevordert alleen het illegale
circuit. Want vrouwen zullen toch naar wegen zoeken om te gaan, simpelweg omdat
ze geen keuze hebben. Naast zorgen dat de omstandigheden in Sri Lanka beter
worden voor vrouwen, vooral op salarisgebied, is het is goed om de
omstandigheden voor migratie te verbeteren. Bijvoorbeeld door een
trainingsprogramma op te stellen voor vrouwen die willen migreren. We kunnen ze
voorlichten over wat ze tegen kunnen komen en ze duidelijk te maken dat
migratie misschien niet de enige weg is. Verder is het belangrijk ervoor te
zorgen dat vrouwen via legale bureaus gaan waar ze ingeschreven worden. Op die
manier is er meer zicht op wie er gaan en waar ze blijven. Er is al een
dergelijk registratiesysteem opgezet door het Foreign Employment Bureau. Vrouwen moeten bij registratie geld
betalen dat gebruikt kan worden om ze terug te halen als dat nodig is. Aan de
ene kant is dat een goede zaak, maar het is nog niet goed genoeg.”, verklaart
Balasuriya.

Mevrouw Selvi Tiruchandran, directeur van het Women’s Education and Research Centre, wijst
op de noodzaak voor instanties, zoals bijvoorbeeld het Foreign Employment
Bureau, om problemen in kaart te brengen en onderzoek te plegen. “Nog niet zo
lang geleden is een Sri Lankaanse vrouw ter dood veroordeeld in Saudi-Arabie
omdat ze een kind vermoord zou hebben. Er is geen enkel onderzoek naar gedaan.
Een enkel voorbeeld van hoe rechteloos en respectloos met deze vrouwen wordt
omgegaan”, aldus Tiruchandran. Verder vindt Tiruchandran dat er gekeken zou
moeten worden hoe er om wordt gegaan met het geld dat de vrouwen verdienen en
dat naar huis wordt gestuurd. “Hoe wordt dit geïnvesteerd. Vaak gebeurt dit
niet goed, heb ik het vermoeden. Zo levert het migreren al helemaal niets op.
De vrouwen worden op deze manier in feite dubbel gepakt. Het enige dat ze dan
overhouden aan hun jarenlange harde werken in het buitenland is een
cassetterecorder.”

De dames die deel uitmaken van verschillende
vrouwengroepen gemaakt. Over de migratie van vrouwen valt veel te zeggen. De
meningen over de problematiek en de oplossingen lopen uiteen. Dat dienstmeisjes
een slechte rechtspositie hebben en een gemakkelijke prooi vormen voor
uitbuiting en mishandeling, daar waren de dames het allemaal over eens. Over de
oplossingen voor deze negatieve effecten van de migratie waren de meningen
minder eenduidig. Ook over de effecten van de migratie op het gezin en op de
migrantes zelf liepen de meningen uiteen. De oplossing van een totale stop op
migratie stond haaks op de visie van het bevrijdingsaspect van migratie voor
vrouwen. De migrante die aan de ene kant slachtoffer is van uitbuiting, is aan
de andere kant een vrouw die leert om te gaan met geldzaken, een andere
cultuur, alleen reist en dergelijke. Verworvenheden die vroeger ondenkbaar
waren, redeneerden sommige dames. Dat is geen echte vrijheid, vindt een ander.
Wat is vrijheid als je gedwongen wordt door omstandigheden. Dan de schuldvraag
met betrekking tot het effect van migratie van vrouwen op het gezinsleven. De
ene dame vond dat meer aandacht besteed moest worden aan wat er gebeurt als de
moeder wegvalt in een gezin, terwijl de andere dame dat een misvraag vond. De
vrouw moet kunnen migreren zonder dat die vraag gesteld wordt, net zo goed als
een man.

Via hun werk in de
verschillende vrouwengroepen, wordt er regelmatig aandacht aan de migratie van
vrouwen besteed. “We blijven druk uitoefenen op de regering”, aldus Chinta
Balasuriya van Women in Need.
Fotoreportages, lobby, artikelen, onderzoek, al deze middelen lijken druppels
op een gloeiende plaat. Maar veel druppels samen… Met respect neem ik
afscheid van de dames van Colombo 7, zoals ik ze toch stiekem blijf noemen. In
het vliegtuig vraagt een dienstmeisje me een foto van haar te nemen met haar
gloednieuwe camera. Het apparaat voelt verdacht licht aan. Dan vertelt ze
lachend dat er geen batterij in zit.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here