Lars von Trier
De Deense filmregisseur Lars von Trier staat bekend om zijn onorthodoxe manier van werken, die originele en Europese, lees: niet-Amerikaanse, films oplevert. Lars von Trier heet eigenlijk gewoon Lars Trier. Hij werd in 1956 in Kopenhagen geboren als kind van communistische ouders, die ook nog eens fanatieke nudisten waren. Terwijl Lars studeerde aan de filmacademie, gaven zijn medestudenten hem de bijnaam Von Trier, wat een adellijke achtergrond suggereert. Na zijn studie filmwetenschappen maakte hij een paar korte films en daarna studeerde hij verder aan de Deense filmschool. Zijn eerste echte speelfilm was “Forbrydelsens element”, The Element of Crime, uit 1984, gevolgd door Medea en Europa uit 1991.
The Kingdom
In Nederland werd Lars von Trier vooral bekend door de ziekenhuis-soap Riget, The Kingdom, uit 1994. De serie trok de aandacht op het Filmfestival van Rotterdam en werd een culthit, die vaak vergeleken werd met Twin Peaks van de Amerikaanse regisseur David Lynch. Naar eigen zeggen had von Trier heel goed naar deze fascinerende en vernieuwende serie gekeken. The Kingdom speelt zich af in een ziekenhuis dat bezig is in een moeras weg te zakken, terwijl binnen de muren alle mogelijke doemscenario’s voor ziekenhuispatiënten werkelijkheid worden. Bizarre en gruwelijke voorvallen, incompetente doktoren, sjoemelende ziekenbroeders en spiritistische mede-patiënten zorgen voor de nodige verwikkelingen. De geest van een lang geleden overleden meisje dat in het ziekenhuis rondspookt vormt de rode draad. Net als Twin Peaks is The Kingdom een satirische soap, hoewel The Kingdom iets minder vergezocht lijkt. Samen met de rommelige documentaire-achtige stijl en het overheersen van doffe oranje en bruin tinten, vraag je je soms zelfs af in hoeverre sommige scènes waar gebeurd zijn. Verschillende typetjes zijn prachtig, zoals de bejaarde mevrouw Drusse en de pedante Zweedse neurochirurg Dokter Stig Helmer. Tal van verwikkelingen in het ziekenhuis zijn ronduit hilarisch, zoals de obsessieve jacht van een patholoog-anatoom op een lever voor onderzoek, die tot zijn ongenoegen nog steeds in een levende kankerpatiënt zit. Nadat Lars von Trier bekender was geworden met zijn film Breaking the waves, kwam in 1997 The Kingdom II uit, met nog meer van de bekende wantoestanden tussen gestoorde patiënten en hun machtsbeluste artsen.
De “Golden heart trilogie”
Lars von Trier heeft de neiging drieluiken te maken en de eerste, de Golden Heart-trilogie, gaat over door het lot gekwelde vrouwen die zodanig over een grens heen gaan dat zij zichzelf verliezen. In Breaking the Waves uit 1996 is het de echtgenote van een boortoren-medewerker. Als hij na bedrijfsongeval verlamd raakt, geeft hij zijn vrouw opdracht om seks te hebben met onbekenden en hem er daarna over te vertellen. Zij ziet het eerst niet zitten, maar gaandeweg wordt het een goddelijke missie, die in haar ogen onvermijdelijk zal leiden tot het herstel van haar man. Terwijl haar vertrouwen wankelt, gaat ze door en zoekt ze steeds hachelijkere situaties op. Deze film is voor een deel gemaakt volgens het door Lars von Trier en zijn collega Thomas Vinterberg ontwikkelde Manifest Dogme 95. Hierin wordt, aan de hand van een Gelofte van Kuisheid, kunstmatigheid in de films verboden teneinde de essentie van de film en de personages erin na te streven. Breaking the Waves is bijvoorbeeld met maar een handheld camera gefilmd, waardoor de acteurs zich concentreren op het acteren en niet op de techniek om zich heen.
De film The Idiots, Idioterne in het Deens, uit 1998 is de enige film die von Trier volledig volgens het Dogma-manifest maakte. Los daarvan was het een omstreden en voor sommige kijkers schokkende film. Een commune-leider in Kopenhagen stimuleert de leden van de commune om hun innerlijke idioot de vrije loop te laten en zich ongelimiteerd achterlijk te gedragen. Eerst onder elkaar maar later ook in gezelschap van anderen. De gekwelde vrouw is in deze film een vrouw die meedoet met het vieren van haar achterlijkheid om zichzelf te straffen voor de dood van haar kind.
Dancer in The Dark uit 1999, met de IJslandse zangeres Björk in de hoofdrol, is de derde film uit het Golden Heart-drieluik. De onfortuinlijke en steeds ernstiger visueel gehandicapte Oost-Europese emigrante is weerloos tegen uitbuiting en misbruik, maar behoudt haar blinde vertrouwen in een betere toekomst voor haar zoon. Von Trier kreeg er een Gouden Palm voor en Björk werd onderscheiden als beste actrice. Amerikaanse Oscarnominaties waren er eveneens, maar werden niet gehonoreerd vanwege de onmiskenbare kritiek op “the American dream” in de film.
De trilogie “USA: Land of Opportunities”
Dogville uit 2003 is een interessante dramafilm, waarin verteller John Hurt vertelt over opeenvolgende gebeurtenissen in het niet bestaande dorpje Dogville. De knappe jonge Grace, gespeeld door Nicole Kidman, arriveert in Dogville. Ze wordt door de dorpsbevolking opgenomen, maar daar moet ze wel wat voor doen. Beginnend met onschuldige huishoudelijke klusjes, wordt de geëiste dienstverlening steeds extremer en walgelijker. Grace ondergaat het allemaal met een heilig aandoende gelatenheid. Bijzonder aan deze film is, dat de film is opgenomen op een set met een minimum aan decors. De huizen in het dorp worden gesymboliseerd door witte lijnen op de vloer. Al je aandacht is zodoende bij het ijzersterke en meeslepende verhaal.
Het tweede deel van het Amerika-drieluik is “Manderlay” uit 2005. Hierin erft Grace een plantage in Alabama, waar zeventig jaar na afschaffing van de slavernij de tijd heeft stilgestaan. Grace leert zowel de zwarte als de blanke werknemers omgaan met democratie, maar ze draait door net als de vrouwen uit de Golden Heart-trilogie.
Deel drie van de trilogie, Washington, zou in 2007 uitkomen, maar is vertraagd. Ditzelfde geldt overigens voor de niet tot de drieluik behorende horrorfilm Antichrist.
We moeten dus nog even wachten op nieuwe films van Lars von Trier. Hij staat wel garant voor intelligente, aparte films met interessante experimenten. Als je het even gehad hebt met de hersenloosheid van de Hollywood kaskrakers, kunnen de films van von Trier een welkome afwisseling bieden. Stuk voor stuk zijn het films die indruk maken en die je aan het denken zetten.
