De politieke partijen uit de Tweede Kamer op de links-rechts lijnen
Er is te twisten over de plaats waar politieke partijen zouden moeten staan op de beide links-rechts lijnen. Ik geef hier mijn indeling, zoals ik die ook aan mijn leerlingen meegegeven heb. De partijen zitten soms heel ver van elkaar af, soms erg dicht bij elkaar. Wanneer je iets tegenkomt waar je het niet mee eens bent, lees dan eerst de uitleg die ik geef per partij. Ben je het dan nog steeds oneens, laat dan commentaar achter, ik ben benieuwd naar je redenering.
De sociaal-economische links-rechtslijn:
Links———————————————Rechts
(veel gelijkheid, veel overheidsingrijpen) (weinig gelijkheid, veel markt)
SP GL CU PvdD D66 PvdA CDA VVD SGP PvdV ToNL
De morele links-rechts lijn:
Links———————————————————-Rechts
(vrijheid van individu (waarden groep
boven waarden groep) boven individu)
GL D66 PvdA VVD SP CDA PvdD CU ToNL PvdV SGP
Uitleg per partij:
Socialistische Partij (SP)
De socialistische partij is sociaal-economisch erg links. In principe is de partij tegen ongelijkheden in inkomen. Dat uit zich bijvoorbeeld in de regel die ze hebben dat iemand die voor de SP in een politieke functie wordt gekozen, bijvoorbeeld als lid van de Tweede Kamer, zijn salaris in de partijkas stort. Het kamerlid krijgt dan een lager bedrag terug en van de rest worden de salarissen betaald van de mensen die de partij in dienst heeft als ondersteuning, maar die niet door de overheid worden betaald. Een SP-kamerlid verdient dus minder geld dan zijn collega’s, maar heeft wel meer medewerkers die hem/haar helpen. De SP is voor verhogingen van het minimumloon en uitkeringen en voor een sterke verhoging van de belastingen voor de topinkomens.
Op de morele links-rechts lijn is de SP niet links. De partij komt voort uit een maoistisch en marxistisch gedachtengoed, dat het belang van de arbeiders als geheel boven het belang van het individu stelt. Voor de SP geldt dat ook voor individuele vrijheid. De partij is de minst democratische van de gevestigde politieke partijen en stelt veiligheid boven privacy en aanpassing aan de Nederlandse normen boven culturele vrijheid.
GroenLinks (GL)
GroenLinks noemt zichzelf links en dat is ze ook. Op sociaal-economisch gebied pleit de partij voor minder ongelijkheid en meer gelijke kansen. Wel is de partij hierin minder links dan de SP, de partij erkent dat verschillen in inkomen vaak terecht zijn en focust meer op het geven van kansen aan mensen met weinig inkomen, zoals uitkeringsgerechtigden. De partij gelooft in de overheid als oplosser van sociaal-economische problemen en heeft weinig vertrouwen in de markt. De partij is de laatste jaren overigens anders aan gaan kijken tegen uitkeringen. Hoewel ze bepaalde uitkeringen nog steeds willen verhogen, ligt het zwaartepunt steeds meer bij het reïntegreren van uitkeringsgerechtigden vanuit het geloof dat in een uitkering zitten niet goed is voor een mens zelfs als het inkomen hoog genoeg is. Voor sociale contacten en gevoel voor eigenwaarde is werk, betaald of vrijwillig, noodzakelijk vindt de partij.
Ook op de morele links-rechts lijn is GroenLinks een linkse partij. Er is veel aandacht voor de pluriformiteit van de samenleving, waarbij ruimte geboden wordt voor persoonlijke waarden en normen. Privacy mag niet zomaar worden opgeofferd voor meer veiligheid, zeker aangezien veiligheid niet te garanderen valt. Zo was de partij bijvoorbeeld tegen de identificatieplicht. Ook bij andere zaken wil de partij het individu de keuze bieden en overtuigen om bepaald gedrag te veranderen waar dat schadelijk is. Betutteling is voor hen onacceptabel.
ChristenUnie (CU)
Sociaal-economisch gezien is de ChristenUnie in eerste instantie deel van het christelijk midden: het gezin, verenigingen en kerken spelen een belangrijke rol in sociaal-economisch beleid en voor de overheid ligt vooral de rol van overleg met bonden en werkgevers om er samen uit te komen. Binnen het christelijk midden is de CU vrij links, zij zijn voor verkleining van de ongelijkheid in de samenleving. Op initiatief van de CU is bijvoorbeeld de kinderbijslag aan het veranderen, waarbij een deel van het bedrag inkomensafhankelijk zal worden.
Op de morele links-rechts lijn is de partij rechts. De waarden en normen zoals die in de Bijbel staan en voortkomen uit de Calvinistische traditie zijn toonaangevend en gaan vaak voor de persoonlijke waarden van het individu. Tegelijk is de partij gemoderniseerd en aanvaard bepaalde feiten. Zo wordt de Islam in Nederland geaccepteerd en is de partij zelfs voorstander van islamitisch onderwijs als logisch uitvloeisel van het bestaan van christelijk onderwijs. Over andere zaken wordt nog druk gediscussieerd binnen de partij. Nu ze mee mogen regeren worden bepaalde standpunten afgezwakt of buiten de discussie gehouden, zoals het standpunt over euthanasie en abortus. Daarin willen zij het individu veel vrijheid die nu in de wet vastligt afnemen ten gunste van hun eigen norm dat alleen God mag beslissen over leven of dood. Veel discussie bestaat op dit moment over homosexualiteit. Aan de ene kant zijn veel van de leden nog steeds overtuigd dat de Bijbel homosexualiteit verbiedt, aan de andere kant zijn er ook homosexuele leden, waarvan een deel actieve leden.
Partij van de Dieren (PvdD)
De Partij van de Dieren is erg moeilijk in te delen, omdat het een erg nieuwe partij is, die de standpunten en beginselen nog niet geheel duidelijk heeft weten te maken. Sociaal-economisch gezien zijn zij in ieder geval niet rechts: hun voorstellen om in te grijpen ten behoeve van het dierenwelzijn geven aan dat zij de markt niet goed vinden werken en overheidsingrijpen voorstaan. Of ze daarmee meteen links zijn te noemen is onduidelijk. Voorlopig wil ik ze iets links van het midden plaatsen.
Moreel gezien denk ik dat de PvdD rechts te noemen is, al is ook dat nog moeilijk in te schatten. De manier waarop zij dierenwelzijn voor menselijke belangen willen zetten doet mij vermoeden dat zij de eigen waarden en normen zouden willen stellen boven de vrije keuze van anderen. Aan de andere kant lijkt dit standpunt niet extreem, ondanks radicale voorstellen wordt vooral naar het compromis gezocht waarbij het dierenwelzijn verbetert zonder dat dat ten koste gaat van de keuze van het individu. Ik plaats ze daarom rechts van het midden, maar het blijft giswerk.
D66
Sociaal-economisch gezien wordt D66 meestal in het midden ingedeeld. Daar vormen ze het niet-religeiuze midden, wat vooral neerkomt op een pragmatische instelling die soms de markt en soms de overheid de boventoon laat voeren. Zo zijn ze voor verbetering van de positie van de mensen met de laagste inkomens, maar niet op de linkse manier van het verhogen van uitkeringen. Zij zijn het met de VVD eens dat uitkeringen mensen afhankelijk maken en hen niet uitdagen om hun eigen leven te verbeteren. Aan de andere kant pleit de partij wel voor het uitbreiden van de kansen van die minima, vooral door (her-)scholing.
Op de morele links-rechts lijn is D66 links. Het individu staat bij hen voorop, waarbij inspraak en participatie heel belangrijk zijn voor het functioneren van de overheid. De partij is bewust niet ideologisch maar pragmatisch. Elke vorm van ideologie zou de individuele keuze bij voorbaat beperken. Dat is precies de reden waarom de partij in 1966 is opgericht, om kritiek te leveren op de oude ideologieën van de bestaande partijen.
Partij van de Arbeid (PvdA)
Sociaal-economisch gezien is de PvdA links. Ze geloven niet in de markt en willen dat de overheid ingrijpt om te grote ongelijkheid te voorkomen. Tegelijk is de partij tegenwoordig erg gematigd in haar opvattingen en is heel wat van de privatisering van de laatste decennia met goedkeuring van de PvdA tot stand gekomen. In feite is de PvdA op dit moment de linkse partij die het dichtst bij het midden staat.
Op de morele links-rechts lijn is de partij moeilijker in te delen. Vergeleken met de christelijke partijen en de nationalistisch-populistische partijen van dit moment is de PvdA absoluut niet rechts te noemen. Maar vergeleken bij D66 en GroenLinks is de partij wel een stuk minder gericht op het beschermen van de individuele vrijheid. Van oorsprong komt de PvdA voort uit de socialistische zuil, waarin bepaalde socialistische waarden het hele leven doordrongen. Een flink deel van die dogmatiek is verdwenen, maar de partij kiest toch iets makkelijker voor solidariteit dan voor individualisme. En in het huidige kabinet steunt de PvdA het beleid van de christelijke coalitiepartners dat de nadruk legt op ‘oude’ normen en waarden, zoals een richtlijn voor politieagenten waarin tattoos, piercings en religieuze uitingen verboden zijn. Voorlopig wil ik de partij dus als links van het midden typeren, mede doordat het midden aan het opschuiven is.
Christen Democratisch Appèl (CDA)
Sociaal-economisch gezien is het CDA het typische voorbeeld van een christelijke middenpartij. De partij gelooft sterk in wat zij het maatschappelijk midden noemen, organisaties als woningbouwverenigingen, zorgverzekeraars zonder winstoogmerk, sportverenigingen, kerken, bijzondere scholen, werkgeversorganisaties, vakbonden et cetera. Niet de overheid moet in eerste instantie ingrijpen als de markt niet functioneert, maar het maatschappelijk midden moet de ernstigste gevolgen opvangen.
Op de morele links-rechts lijn is het CDA rechts, maar minder rechts dan de andere twee christelijke partijen. Bepaalde waarden, zoals het belang van leven, verantwoordelijkheid voor elkaar, fatsoen en dergelijke, zijn weliswaar zo belangrijk dat ze de leefregels voor iedereen in Nederland zouden moeten zijn, maar de letterlijke Bijbel is niet langer de leidraad voor al het handelen. Het CDA accepteert dat de wetten die in haar afwezigheid over abortus en euthanasie zijn gemaakt bestaan en zal er niet meer aan tornen. Tegelijk geldt voor andere zaken, zoals het gedoogbeleid van wietgebruik, dat de individuele vrijheid van de gebruikers volgens het CDA veel te ver is gegaan. Het wordt tijd dat de waarden van de groep, met name de waarde van veiligheid en de norm dat drugs fout is, weer de overhand nemen.
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
De VVD is sociaal-economisch gezien rechts. De partij gelooft in marktwerking om problemen op te lossen en in een zo klein mogelijke overheid. Verbeteringen en oplossingen moeten vooral uit de mensen zelf voortkomen, zonder dat de overheid zich daar mee bemoeit. Wanneer je uitkeringen te hoog maakt, loont het voor de werkloze niet meer om aan het werk te gaan. Wanneer je mensen niet dwingt te soliciteren en te werken voor zover ze dat kunnen halen ze nooit het potentieel dat ze kunnen bereiken. Aan de andere kant, als ze in hun eiegn levensonderhoud kunnen voorzien kunnen ze verder hun eigen gang gaan en moet je ze niet lastig vallen met regeltjes.
Zoals ik al eerder schreef is op de morele links-rechts lijn de VVD op het moment erg moeilijk in te delen. Aan de ene kant is er de liberale tak van de VVD, die niet alleen in de sociaal-economische zaken maar ook op andere vlakken de keuze van het individu voorop stelt. Maar aan de andere kant is er ook een conservatieve tak, die veiligheid als het hoogste belang ziet. Het beschermen van de samenleving als geheel, zodat er geen anarchie kan ontstaan of terroristische aanslagen kunnen worden gepleegd, gaat voor hen boven de individuele keuzevrijheid. Dat houdt in dat privacy kan worden opgeofferd, of dat immigranten gedwongen worden in te burgeren. Met het afsplitsen van achtereenvolgens Geert Wilders en Rita Verdonk uit de VVD is deze tak kleiner geworden en milder. Aan de andere kant voelt de VVD zich door de populariteit van deze twee gedwongen duidelijk te maken dat er ruimte is voor die gedachte binnen de VVD. In praktijk is de VVD rechtser dan een viertal jaren geleden, maar minder rechts dan de twee afgesplitste partijen.
Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)
De SGP is sociaal-economisch gezien een christelijke middenpartij. Overleg en het maatschappelijk middenveld zijn erg belangrijk. De partij is iets aan de rechterkant van het CDA te plaatsen, omdat hun geloofsrichting bepaalde zaken als een beproeving of straf van God ziet, waar de overheid zich niet mee moet bemoeien. Waar de ChristenUnie bepaalde ongelijkheid graag uit de wereld zou helpen ziet de SGP het als door God zo bepaald en dus niet door de mens te veranderen. Dat ontneemt niets aan het feit dat de christen de armen moet helpen, maar houdt wel in dat het niet de taak van de overheid zou moeten zijn.
Op de morele links-rechts lijn was de SGP jarenlang de meest rechtse partij. Omdat het nog moeilijk is de nieuwe nationalistische partijen te plaatsen houd ik dat ook zo. Voor de SGP is de letterlijke Bijbel en de tradities van de Staatskundig Gereformeerde Kerk normgevend. Aan deze normen zou eigenlijk iedereen zich moeten houden, binnen de partij en er buiten. Dat de meerderheid van de Nederlanders het daar niet mee eens is betekent alleen dat zij het fout hebben. De SGP werkt mee met de overheid, omdat zij in goede christelijke traditie de mens beschouwt als van nature slecht en de overheid als het middel om complete anarchie en normlossheid te voorkomen. Stabiliteit in de regering en het parlement is dan ook erg belangrijk. Maar op het gebied van waarden en normen is er geen compromis mogelijk, dan blijft de partij bij de wetten van God. Een van de zaken waar de SGP aan vast houdt is bijvoorbeeld de weigering om vrouwen politiek verkiesbaar te stellen namens de partij.
Partij van de Vrijheid (PvdV)
De Partij van de Vrijheid bestaat nog niet zo lang en is dus moeilijk in te delen omdat de programma’s nog niet zo uitgebreid zijn als bij de gevestigde partijen. Sociaal-economisch is het dus moeilijk hen met zekerheid te plaatsen. De wetenschap dat Geert Wilders voortkomt uit de VVD wijst er in ieder geval op dat de partij rechts is. Daarbij komt dat de partij in de lijn van Pim Fortuyn pleit voor beperking van het aantal ambtenaren om een kleinere slagvaardiger overheid over te houden. Ook dat zegt dat de partij rechts is. Daarnaast zijn de partijleden uiterst negatief over wat zij de ‘linkse kerk’ noemen, de gevestigde elite in politiek, bestuur, journalistiek, organisaties, cultuur et cetera. Die ‘linkse kerk’ lijkt voor een flink deel overeen te komen met wat het CDA als het maatschappelijk midden ziet. Ik zou de PvdV daarom een flink stuk rechts van het midden plaatsen.
Op de morele links-rechts lijn is de partij iets gemakkelijker te plaatsen aangezien de partij hier meer uitspraken over doet, met name over integratie. In tegenstelling tot de naam van de partij lijkt de PvdV de individuele Vrijheid gemakkelijk aan de kant te zetten voor de normen van hun partij. Migranten moeten zich aanpassen aan de nationalistische normen en waarden en hun eigen cultuur opgeven of ondergeschikt maken. Burgers mogen afgeluisterd of achtervolgd worden wanneer er een verdenking is van (moslim)terrorisme. Criminelen zouden hun Nederlandse nationaliteit kwijt moeten raken. Allemaal voorbeelden waarin de normen van de groep boven de keuzevrijheid van het individu gaan. Ik zou de PvdV dan ook rechtsbuiten zetten. Daar komt nog bij dat ook in de manier waarop de partij intern werkt gezien kan worden dat het individu van ondergeschikt belang is aan de partij. Er zijn geen leden met inspraak op het partijprogramma en de kandidaatstelling, zoals bij de gevestigde partijen. Alleen de partijleiding besluit.
Trots op Nederland (ToNL)
Even een korte uitleg vooraf. Trots op Nederland bestaat eigenlijk niet in de Tweede Kamer. Rita Verdonk heeft wel een Kamerzetel, maar de partij is pas achteraf opgericht. Of eigenlijk, de volksbeweging is pas achteraf opgericht. Rita Verdonk legt nadruk op het feit dat haar partij geen politieke partij is, met leden, maar een volksbeweging. Een stichting beheert het geld en mensen die geld geven hebben geen rechtstreekse invloed. Aan de andere kant is er ook geen partijdemocratie, waarin leden aan het woord kunnen komen en meestemmen. In plaats daarvan is er een website, waarop mensen hun ideeën kunnen spuien. Omdat gegeven genoeg geïnteresseerden zo ongeveer alle meningen wel op de website geplaatst worden, heeft Rita Verdonk uiteindelijk de ultieme zeggenschap over het partijprogramma. Ook bepaalt zij wie de kandidaten worden. In plaats van het plaatsen van de partij, wil ik daarom de persoon Verdonk inschatten.
Sociaal-economisch gezien zijn de standpunten van Verdonk moeilijk te beoordelen. Ze heeft weinig informatie gegeven over wat zij op dit gebied wil doen. Net als bij Wilders komt zij voort uit de VVD. Daarbij heeft ze als minister mede verantwoordelijkheid gedragen voor het sociaal-economisch beleid van een rechts kabinet. Het lijkt daarom waarschijnlijk dat zij rechts is op sociaal-economisch gebied. Veel van mijn speculaties over de PvdV gelden ook voor Verdonk, terwijl voor haar nog veel minder echte gegevens beschikbaar zijn. Voorlopig wil ik haar daarom op de zelfde plaats zetten als de PvdV. Wanneer er een volledig verkiezingsprogramma beschikbaar is kunnen we het weer opnieuw bekijken.
Op moreel gebied is ook ToNL een nationaistische partij, die de nationalistische waarden boven de individuele keuzevrijheid stelt. Als minister en daarna heeft Verdonk bovendien zeer de nadruk gelegd op regels en wetten die moeten worden nageleefd. Dat is een typisch rechts standpunt, omdat het de normen van de groep oplegt aan het individu zonder rekening te houden met individuele verschillen in omstandigheden. Ook zij is voor het intrekken van de Nederlandse nationaliteit in bepaalde gevallen en staat voor een beleid van aanpassen en inburgeren waarbij niet alleen de Nederlandse taal maar ook de nationale waarden en normen centraal staan. Ik zou Verdonk daarom een flink eind rechts neer willen zetten, zij het op basis van wat er nu bekend is van haar ideeën iets minder rechts dan de PvdV.
