Overal om ons heen zijn kleuren, zowel in de natuur als in door mensen gemaakte spullen. Of we het doorhebben of niet, de verschillende kleuren hebben een verschillend effect op ons. Sommige kleuren zien we als rustgevend, andere als stimulerend. Iedere kleur heeft zo zijn eigenschappen en eigen karakter. Voor een deel heeft dat te maken met persoonlijke voorkeuren, maar ook zijn er meer algemene associaties. Daarnaast is de beleving van een bepaalde kleur voor een gedeelte ook cultureel bepaald.
Rood
Rood is misschien wel de meest uitgesproken kleur. Het is de kleur van het leven, de liefde, van energie, activiteit, hartstocht en daadkracht. Het is de kleur van ons bloed en er wordt wel beweerd dat de kleur rood de bloeddruk doet toenemen en de aanmaak van het vlucht- of vechthormoon adrenaline bevordert. Hoe dan ook is rood een krachtige kleur, die verband houdt met onze primitieve en lichamelijke behoeften. In negatieve zin kan rood overactief maken of duiden op gewelddadigheid, machtsmisbruik en wellust. Rood is de meest opvallende kleur, die daarom ook overal ter wereld wordt gebruikt om te waarschuwen. Denk maar aan het rode stoplicht, verkeersborden en achterlichten. Rood is een warme kleur en dient ook als symbool voor warmte, bijvoorbeeld op de waterkraan en in weerkaarten.
Oranje
Oranje wordt gevormd door rood en geel en wordt geassocieerd met vitaliteit, blijheid en creativiteit. Fysiek gezien heeft oranje te maken met de onderbuik en het voortplantingssysteem. In negatieve zin kan het duiden op egoïsme en arrogantie. Cultureel gezien heeft oranje in Nederland ook met het koningshuis te maken en met het Nederlands elftal. In India is oranje daarentegen een heilige kleur, denk bijvoorbeeld aan de kleding van de Dalai Lama en de kleding van de volgelingen van Bhagwan.
Geel
Geel is een opvallende kleur die veel licht in zich heeft. Doordat de kleur opvalt, wordt ze net als rood veel gebruikt als signaalkleur, in de reclame maar ook in het verkeer. In de Oudheid stond geel symbool voor de zon, en daarmee met licht, leven en hoop. In onze streken merk je dat nog steeds tijdens Pasen, maar in Azië is geel nog steeds een heilige kleur. In China mochten bijvoorbeeld alleen de zijden gewaden van de keizer geel zijn. Geel is ook de kleur van de logica en het denkvermogen en heeft de tendens om ons blij te maken en optimistisch.
Groen
Groen is de kleur van de natuur, van evenwicht en van genezing. Het is de kleur van het hartchakra, en als complementaire kleur van rood verlaagt het de bloeddruk. Groen is rustgevend, brengt ons in balans en schijnt de genezing te bevorderen, vandaar dat het veel wordt toegepast in ziekenhuizen en operatiekamers. De associatie van groen met de natuur is wel cultuurbepaald. Voor woestijnvolkeren was groen juist een zeldzame kleur, die beperkt was tot oasen en het paradijs. Niet voor niets is groen daarom de heilige kleur van de Islam, die inzicht en zuiverheid symboliseert. Tegenover het waarschuwende rood drukt het groene verkeerslicht veiligheid uit. Maar groen heeft ook een andere kant. Niet voor niets kunnen we “groen zien” van nijd of van jaloezie en spreken we ook wel over “gifgroen”. De twee gezichten van groen werden al herkend in het antieke Egypte, waar de groen gekleurde god Osiris zowel de god van de vruchtbaarheid was als de koning van het dodenrijk. In de Middeleeuwen werden draken, symbool van het slechte dat ons bedreigt, verondersteld groen van kleur te zijn. Een paar eeuwen later werden zij gevolgd door al even groene buitenaardse wezens.
Blauw
Blauw is de kleur van de hemel en al sinds de Oudheid symbool van het bovenaardse, het goddelijke of het etherische. Het is een neutrale en koele kleur met een rustgevend en verzachtend effect, waarvan beweerd wordt dat het de warmte van ontstekingen verdrijft en de lichaamstemperatuur en de bloeddruk kan verlagen. In vroeger eeuwen meende men dat blauw in staat was om kwade machten te verdrijven, en werd dan ook veel gebruikt in woningen. Vliegen houden niet van de frequentie van blauw, waardoor het ook een uitgelezen kleur is voor in stallen. In het verkeer heeft blauw geen waarschuwende, maar een mededelende functie, denk maar aan verkeersborden en bewegwijzering. Dit heeft ermee te maken dat witte letters of symbolen op een blauwe achtergrond het beste leesbaar zijn op afstand. Er zijn vele soorten blauw, van zacht pastelblauw tot het donkere, haast zwarte nachtblauw. Blauw is ook de kleur bij uitstek die afstand schept, niet alleen in nevelige verten maar ook als toepassing van uniformen voor militairen en politie.
Violet
Violet, in de volksmond ook wel “paars” genoemd, staat aan het eind van het kleurensprectrum. Erna volgen de ultraviolette frequenties, die voor ons niet zichtbaar zijn. In pigmenten en inkten is violet een mix van rood en blauw, waar het eind en het begin van de regenboog als het ware samenkomen. Violet is dan ook de kleur van spiritualiteit en mystiek. Het donkere “echte” paars of purper staat daarentegen voor boete, rouw en vasten. Het wordt in die hoedanigheid nog steeds gebruikt in de Rooms-katholieke kerk en is, naast zwart, een populaire kleur in de Gothic scene.
Wit
Strikt genomen is wit geen kleur, maar het ontbreken van kleur, want in het geval van een wit voorwerp wordt al het licht volledig teruggekaatst. Desondanks heeft wit een effect op ons, en heeft het daarnaast een symbolische kracht. Wit is van oudsher de kleur van steriliteit en zuiverheid. Vanwege de smetteloosheid waren vroeger ziekenhuizen en inrichtingen helemaal wit en nog steeds is het de kleur van de beroepskleding voor dokters, verplegers en laboranten, maar ook van koks. In veel culturen staat wit voor zuiverheid, maagdelijkheid en onschuld en daarom is het ook de uitgelezen kleur voor bruids- en doopkleedjes. Toch is deze associatie niet universeel want in het antieke Egypte en in China was wit juist de kleur van dood en rouw. Als je bedenkt dat in deze culturen de dood niet het einde betekende, maar een nieuw begin, is het niet zo vreemd als het lijkt. En zelfs in onze cultuur is er nog iets van over. Het uitvaartwezen kent naast zwarte kisten, koetsen en lijkwagens ook witte, hoewel die slechts bij uitzondering worden gebruikt.
Zwart
Zwart is letterlijk de tegenpool van wit. Een voorwerp dat geen licht terugkaatst zien wij als zwart. Symbolisch staat zwart voor nacht en het verborgene, het geheime. In onze streken is het tevens de rouwkleur, want het ontbreken van licht werd gezien als het ontbreken van leven. Toch is zwart niet altijd en overal kommer en kwel. In het oude Egypte was het de kleur van de vruchtbaarheid, want juist het zwarte slib van de Nijl maakte het land vruchtbaar en daarmee het leven in de woestijn mogelijk. Ook is zwart de kleur van de rebellie en eigenzinnigheid. Het was de kleur van piraten en van de punkbeweging, maar tegelijkertijd is het de meest elegante kleur. Niet voor niets zijn smokings van oorsprong zwart, evenals luxueuze jurken die, zelfs als ze heel eenvoudig zijn, in het zwart toch klasse uitstralen.
