Unesco is de afkorting voor United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Dit is een speciale organisatie van de Verenigde Naties die tot doel heeft om de vrede en veiligheid tussen de lidstaten te bevorderen. Dit door middel van samenwerking op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie. De Verenigde Naties is een internationale en wereldwijde organisatie die werd opgericht in 1945 na de Tweede Wereldoorlog. Bijna ieder internationaal erkend en onafhankelijk land is lid van de Verenigde Naties. De overheden van deze landen werken samen op het vlak van internationaal recht, veiligheid, mensenrechten, wereldeconomie en onderzoek. Ook het Internationaal Gerechtshof, de Veiligheidsraad, de Wereldgezondheids-organisatie, Unicef en de Wereldbank maken net als de Unesco deel uit van de Verenigde Naties.
Het hoofdkantoor van de Unesco staat in de Franse hoofdstad Parijs. De Unenesco heeft een aantal hoofddoelen. Allereerst is dat het ontwikkelen en bevorderen van universele, dus voor iedere wereldburger geldende principes en normen, gebaseerd op gemeenschappelijke waarden. Maar ook het bevorderen van de verscheidenheid en de eigenheid van alle verschillende culturen, uiteraard met inachtneming van de rechten van de mens.
Een ander hoofddoel is het bevorderen van deelname en de toegang van alle wereldburgers aan de opkomende kennissamenleving. Voorts dienen alle programma’s en activiteiten van de Unesco een bijdrage te leveren aan het bestrijden van armoede, met name de extreme armoede. Ook is de bijdrage van ICT aan de ontwikkeling van de kennismaatschappij een belangrijk aandachtspunt, vooral in ontwikkelingslanden. De Unesco is onder andere actief door middel van internationale vrijwilligersprojecten waarin uitwisseling en samenwerking centraal staan.
De lijst van werelderfgoederen.
Waar de Unesco vooral bekend door is geworden, is de bescherming van het culturele en natuurlijke erfgoed. Er wordt een lijst van natuurlijke en culture Werelderfgoederen bijgehouden, maar ook een verzameling van belangrijke documenten betreffende de wereldgeschiedenis. Deze zijn verzameld in de lijst van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid. Oorspronkelijk waren dit onvervangbare bibliotheek- en archiefcollecties, maar daar zijn later ook geluids-, televisie- en filmarchieven bij gekomen.
Niet alle werelderfgoederen zijn gemaakt door mensen. Naar aanleiding van een conferentie over milieu en ontwikkeling, waar werd gesproken over hetgeen tegenwoordig bekend staat als “duurzame ontwikkeling” is het zogenaamde Mens- en Biosfeer programma opgezet waarin de natuurlijke erfgoederen zijn opgenomen. Een zogenaamd biosfeer-reservaat wordt door de Unesco aangewezen als het gebied een bijzonder ecosysteem heeft, dat de moeite waard is om beschermd te worden. Of het nu natuurlijk of cultureel is, alle erfgoedmonumenten worden beschouwd als onvervangbaar en uniek. Zij worden gezien als eigendom van de gehele wereld en daarom zijn ze de moeite waard om te behouden en te beschermen.
Alle deelnemende landen kunnen monumenten nomineren, maar uiteindelijk wordt de definitieve Werelderfgoedlijst samengesteld door de Commissie voor het Werelderfgoed van de Unesco. Die commissie bestaat uit vertegenwoordigers van 21deelnemende landen, die de dossiers van alle genomineerde monumenten bestuderen. Als een monument wordt goedgekeurd komt het eerst op de Voorlopige lijst, die wordt beoordeeld door twee adviesorganen: een voor de culturele erfgoederen en een voor de natuurlijke. Die adviesorganen gaan de ingediende monumenten beoordelen op een tiental criteria, waarvan het genomineerde monument aan minimaal één moet voldoen. Zij leggen hun keuzen voor aan de Commissie voor het Werelderfgoed van de Unesco, die het uiteindelijke besluit neemt tot opname in de lijst van de werelderfgoederen.
De lijst van het materiele werelderfgoed telde in juli 2006 in totaal 830 monumenten, waarvan 162 gebieden in het natuurerfgoed, 644 monumenten in het cultuurerfgoed en 24 monumenten als een combinatie van natuur en cultuur. Van de 830 monumenten zijn er 31 waarvan het voortbestaan bedreigd wordt. Alleen erfgoed dat is opgenomen in de Werelderfgoedlijst van Unesco mag deze titel gebruiken. Plaatsing op de lijst levert overigens geen geld op want elk land blijft zelf verantwoordelijk voor de bescherming en het behoud van de eigen monumenten. Voor noodgevallen is er wel een speciaal fonds.
Het Amerikaanse natuurpark Yellowstone was een van de eerste monumenten op de Werelderfgoedlijst. Een ander bekend monument is de grote tempel van Ramses II in Aboe Simbel in Egypte. Toen in 1959 de Aswandam werd gebouwd, kwam een vallei onder water te staan waarin de ruim 3000 jaar oude, schitterende tempels stonden. De Unesco heeft toen een wereldwijde reddingsactie georganiseerd waarbij de bedreigde tempels uit elkaar gehaald zijn en op een hogere plek weer helemaal opnieuw opgebouwd. De kosten van deze, zeker in die tijd, gigantische operatie bedroegen 80 miljoen dollar, waarvan de helft werd gedoneerd door 50 verschillende landen.
Werelderfgoed in Nederland en België.
Nederland, met inbegrip van de Nederlandse Antillen, heeft 7 monumenten op de Werelderfgoedlijst. De Nederlandse monumenten hebben met name te maken met de strijd tegen het water, de Gouden eeuw en de architectuurstroming het Nieuwe Bouwen. Er staan installaties om polders droog te malen op, zoals enkele molens, het Rietveld-Schröderhuis en de historische binnenstad van Willemstad op Curaçao. Op de Voorlopige lijst staan onder andere weer een aantal polderwerken, de historische binnenstad van Amsterdam, de Van Nelle fabriek in Rotterdam en het westelijke deel van de Waddenzee.
België heeft 9 monumenten op de Werelderfgoedlijst, waaronder de Vlaamse begijnhoven, de Grote Markt van Brussel en een aantal herenhuizen van de Art-Nouveau architect Victor Horta. Op de Voorlopige lijst staan onder andere de historische binnensteden van Gent, Antwerpen en Leuven en het kasteel met tuinen en rotsen van Freyr.
