De termen ‘links’ en ‘rechts’ worden op televisie vaak gebruikt om iets te zeggen over een politieke partij of een persoon. Maar wat betekent links of rechts zijn? En hoe kom je er achter wat je zelf bent? In dit artikel zal ik uitleggen wat links en rechts betekenen. In het artikel “Ben ik links of rechts?” zal ik bovendien een klein testje geven dat je inzicht geeft in je eigen politieke plek op de links-rechts lijnen. Voor wie wil weten of de politieke partijen die op dit moment in de Tweede Kamer zitten links of rechts te noemen zijn is er bovendien het artikel “Is deze partij links of rechts?”
Ontstaan van de termen links en rechts
In de meeste volksvertegenwoordigingen, ook in ons Nederlandse parlement, zit vooraan een voorzitter. Politici die het vaak met elkaar eens waren gingen bij elkaar zitten in de rijen banken of stoelen tegenover de voorzitter. Er waren toen nog geen officiële partijen, maar wel een soort indeling: degenen die links van de voorzitter zaten en degenen die rechts van de voorzitter zaten. In elk land hadden ‘links’ en ‘rechts’ dan ook een andere betekenis, al naar gelang wie er meestal waar ging zitten.
In Nederland zaten rechts van de voorzitter de confessionelen, dat wil zeggen de politici die het christendom heel belangrijk vonden in de politiek. Nu zou je hen christen-democraten noemen. Links zaten de kamerleden die wat minder streng vasthielden aan de bijbel als leidraad in de politiek. De indeling confessioneel-niet confessioneel bestaat nog steeds, denk maar aan het Christen Democratisch Appèl, de ChristenUnie en de Staatskundig Gereformeerde Partij. Maar de betekenis links-rechts is wel veranderd.
Twee links-rechts verdelingen: economisch en moreel
Eigenlijk kun je in Nederland niet zeggen dat een partij als geheel links of rechts is. In plaats van een enkele verdeling in links, midden en rechts zijn er twee lijnen waarop je een partij kunt plaatsen. De meest bekende daarvan is de (sociaal-)economische links-rechts lijn. Deze lijn verdeeld grofweg socialisten en liberalen als het gaat om hoe de rijkdom in de wereld verdeeld zou moeten zijn. Deze lijn, waarop vrijwel alle politieke partijen te plaatsen zijn, heb je in bijna alle westerse landen. In Engeland is het bijvoorbeeld de dominerende scheidslijn, die de Labour party (links) en de Conservative party van elkaar scheidt. Maar het is niet de enige lijn. Twee partijen die economisch gezien dicht bij elkaar staan kunnen enorm van mening verschillen over andere zaken. De tweede links-rechts verdeling gaat dan ook uitdrukkelijk niet over geld, inkomen, het verdelen van rijkdom en de gevolgen van verschillen, maar over morele vraagstukken. Overal waar waarden en normen een rol spelen, euthanasie, abortus, homo-huwelijk maar ook privacy, vrijheid van meningsuiting, conflicten tussen mensen met verschillende geloofsovertuigingen, komt de tweede links-rechtslijn aan het licht. In Amerika is op dit moment de economische links-rechts lijn te zien door de verschillende reacties op de kredietcrisis van de Democraten en de Republikeinen. Toch is vooral ook de tweede links-rechts lijn in dat land erg belangrijk, de doodstraf, abortus, wapengebruik, acceptatie van kleurlingen, acceptatie van homosexualiteit, evolutie en creationisme, het zijn allemaal onderwerpen waar in de campagne grote aandacht werd besteed. In Amerika, met maar twee partijen, vallen de beide lijnen meestal samen met de partijlijnen. In Nederland hebben alle partijen twee posities, sommige zijn in beide links, of in beide rechts, maar andere zijn bijvoorbeeld links-rechts of rechts-midden. Laat ik daarom de beide links-rechtslijnen apart behandelen.
